ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΤΗΝΟΣ!... ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΛΕΓΕΙΑ ΔΗΛΟΣ!!.. ΜΕΤΑΛΑΓΜΕΝΗ ΜΥΚΟΝΟΣ!!!.

ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΤΗΝΟΣ!...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΛΕΓΕΙΑ ΔΗΛΟΣ!!..

ΜΕΤΑΛΑΓΜΕΝΗ ΜΥΚΟΝΟΣ!!!.

Γράφει η Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου

Ευλογημένη Τήνος

Ευλογημένη Τήνος

Είχα να επισκεφθώ την Τήνο από παιδί, που με το μπαμπά μου είχαμε περάσει απέναντι από τη Σύρο, που ζούσαμε τότε. Θυμόμουν πεντακάθαρα την εκκλησία, με την εικόνα τόσο βαρυφορτωμένη κοσμήματα που δεν ξεχώριζες τι ιστορεί, με τα καντήλια να κρέμονται σαν ουρανός και ειδικά κείνο το καντήλι που απεινόνιζε το πλοίο που βούλιαζε γιατί είχε ανοίξει τρύπα στα ύφαλά του και μόλις επικαλέστηκαν τη Μεγαλόχαρη ένα τεράστιο ψάρι σφηνώθηκε για να τους ταξιδέψει με ασφάλεια.

Έκτοτε είδα ντοκυμαντέρ, άκουγα φίλους και γνωστούς να σπεύδουν για λίγες ώρες στο νησί είτε για παράκληση εκπλήρωσης κάποιας επιθυμίας, είτε για την εκπλήρωση του τάματος και συνταξίδεψα δεκαπενταύγουστο σε πλοίο της γραμμής ασφυχτικά γεμάτο με ρομά που ευλάβονται την Παναγιά της Τήνου περισσότερο απ’ τον καθένα.

Ανακάλυπτα τον κόσμο μέχρι που η οικονομική κρίση με περιόρισε ξανά στα όρια της Ελλάδας. Τα κυκλαδονήσια λίγο πολύ μοιάζουν έλεγα και δε βιαζόμουν να τα ξαναανακαλύψω. Μόνη της με κάλεσε. Μια ομαδική εκδρομή θρησκευτικού τουρισμού με φίλους που αναβλήθηκε  με κέντρισε. Ο Ιούνης είναι η κατάλληλη εποχή για τις Κυκλάδες. Όχι ασφυκτικός τουρισμός ακόμη και η φύση να κρατά τα χρώματα και τ’ αρώματα της Άνοιξης. Η Τήνος ορεινή, αλλά όχι άνυδρη, προικισμένη με γεωλογικό πλούτο, που αυτοσχεδιάζει σε φυσικά γλυπτά του Αίολου και του Απόλλωνα πριν τιθασσευθεί κάτω απ’ τη σμίλη του τεχνίτη, διαθέτει τη μαγεία της πολυμορφίας.

γλυπτό της φύσης

γλυπτά των ανθρώπων

μνημείο  Χαλεπά, Σκαλκώτα, και άγνωστου μαρμαροτεχνίτη στην Πάνορμο

Η Τήνος είναι το νησί της Μεγαλόχαρης. Ευλογημένη, πάντα δεχόταν επισκέπτες όλο το χρόνο, ντόπιους κυρίως όχι τόσο παραθεριστές, ανθρώπους που καθένας κουβαλούσε κι ένα βάσανο, ανθρώπους θωρακισμένους με πίστη. Έτσι οι ντόπιοι δεν έχουν παραμορφωθεί από τον τουρισμό όσο οι υπόλοιποι κυκλαδίτες. Παραμένουν φιλόξενοι. Τόσο στη χώρα, αλλά κυρίως στα γοητευτικά χωριά της οι άνθρωποι παρά την οικονομική κρίση σε αντιμετωπίζουν σα συνάνθρωπο και όχι σαν πηγή εσόδων. Έχοντας βιώσει τις αλλαγές των χωριών της Σαντορίνης, όπου πια οι ντόπιοι δεν καλημερίζουν τον ξένο, εντυπωσιάστηκα γιατί στα χωριά της Τήνου οι γιαγιάδες σε καλούν για μια πορτοκαλάδα και όλοι προσφέρονται να σου αποκαλύψουν τα μυστικά του τόπου τους.

Πάνορμος

και τ' αγκάθια ανθίζουν

Η Μεγαλόχαρη δεσπόζει στην πόλη και τη ζωή της. Αν και υπάρχει εμπορευματοποίηση του θρησκευτικού αισθήματος τηρούνται οι κανόνες τις ευπρέπειας και ακόμη κι αν δεν πιστεύεις, ειδικά αν επισκεφτείς το ναό σε νεκρή ώρα, νιώθεις την ευλάβεια τόσων γενεών να σε κυκλώνει και σε βαραίνει ο σεβασμός για την παντοδυναμία του ανεξήγητου στις ζωές των ανθρώπων. Το Ίδρυμα της Ευαγγελιστρίας φαίνεται ότι διαθέτει τον πλούτο που η φήμη της θαυματουργού εικόνας του εξασφάλισε τους τελευταίους αιώνες για να χρηματοδοτήσει έργα υποδομής σε όλο τη νησί.

μνημείο Ελλης

Η «Έλλη» σημάδεψε τη συνείδηση όλης της Ελλάδας καλώντας σε επαγρύπνηση, γιατί η ειρήνη είναι πάντα ευαίσθητη και η ευημερία παροδική. Σ’ ένα νησί όπου πάντα κυριαρχούσαν οι πειρατές μια τέτοια πρόκληση, σε μέρα μάλιστα γιορτής, φαντάζει αυτονόητη. Για τους υπόλοιπους έλληνες αντίθετα είναι μάθημα επιβίωσης. 

περιστεριώνες

Η Τήνος αντιστάθηκε σχεδόν μέχρι το τέλος στους Οθωμανούς, οι οποίοι όταν κατάφεραν επιτέλους να κατακτήσουν το κάστρο του Εξωμβούργου, επέτρεψαν στους γενναίους πολιορκημένους να βγουν με τα λάβαρά τους. Φυσικά μετά ισοπέδωσαν το κάστρο που σήμερα στέκει γυμνό αλλ’ αγέρωχο. Οι τηνιακοί όμως δεν κάθισαν με δεμένα χέρια σε κάθε επανάσταση από το Λάμπρο Κατσώνη μέχρι το 1821. Κι η ανεύρεση της θαυματουργού εικόνας τη στιγμή ακριβώς της αναγέννησης του ελληνικού έθνους ήταν θαρρείς η υπογραφή της Παναγιάς για ν’ αναθαρρήσουν οι ταλαιπωρημένοι έλληνες. Γιαυτό κι η Παναγιά της Τήνου δεν αρκείται στις ειδικές παρακλήσεις όπως πχ η Παναγιά η Τσαμπίκα προς τις άτεκνες, αλλά έχει βαθύτερο δεσμό με το υποσυνείδητο όλων των ελλήνων γεφυρώνοντας τις δυο εθνικές επετείους.

Η Τήνος είναι τόπος μαγευτικός. Όμορφοι όρμοι με κρυστάλλινα νερά και τα γειτονικά νησιά θαρρείς μιαν απλωτή τ’ αγγίζεις. Η Σύρος, η Άνδρος, η Μύκονος κι η Δήλος με τη Ρήνεια σου γνέφουν κι η Τήνος δανείζεται και δανείζει. Στα βόρεια χωριά της συναντάς τους τυπικά ανδριώτικους  φράχτες με αριστοτεχνική ξερολιθιά, όπως στη νότια Άνδρο βρίσκεις τηνιακούς περιστεριώνες.

ξερολιθιές "ανδριώτικες"

Δίπλα στη χώρα το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης θυμίζει την εποχή, που οι προσκυνητές προς το τη Δήλο, έπρεπε να σταματήσουν πρώτα εδώ για καθαρμούς. Φαίνεται ότι αυτή η γωνιά της γης έχει κάτι το ιερό, που έλκει διαχρονικά την ευσέβεια.

το στενό με την Άνδρο όπως φαίνεται από Μαμάδος

Οι περιστεριώνες της Τήνου είναι μεγάλοι σα σπίτια και πραγματικά κομψοτεχνήματα. Κατασκευάστηκαν για πολύ πρακτικούς λόγους (το κρέας και τις κουτσουλιές των πουλιών ήταν προσοδοφόρος απασχόληση κατά την Ενετοκρατία), αλλά κατάφεραν να εκφράσουν τη δίψα των ανθρώπων για την πτήση.  Η καλαισθησία όμως και η πάστρα σφραγίζουν την κάθε γωνιά του νησιού από τα λουλούδια, που φυτρώνουν σε κάθε στενό μέχρι τα δοχεία νερού και τις λεκάνες με άμμο για τ’ αδέσποτα γατιά που συναντάς στους πεντακάθαρους μαρμαροστρωμένους δρόμους, που αναδύονται μέσα από περίπλοκες υπόγειες διαδρομές κάτω απ’ τα σπίτια φρούρια που όμως όλα διαθέτουν ανοιχτόκαρδες βεράντες πνιγμένες στα λουλούδια ν’ αγναντεύουν τον ορίζοντα. Τα σπίτια όλα καλαίσθητα στολίζονται με υπερώα με μαρμαρόγλυφες ευφάνταστες παραστάσεις και στα παράθυρα και τα μπαλκόνια συχνά το μάρμαρο υποκαθιστά το μέταλλο.

με τη Συρα απέναντι

παντού λουλούδια

Κάθε χωριό διαθέτει τουλάχιστον μια τεράστια εκκλησιά με μαρμάρινο αέρινο θαρρείς καμπαναριό και τέμπλο σκαλισμένο με μεράκι και άπειρες μικρές στολίζουν το τοπίο με σκανταλιάρικη διάθεση. Αν και στα χωριά πολλές είναι καθολικές οι ρυθμοί συγχωνεύτηκαν δε διακρίνεις τον προσανατολισμό του ιερού κι έτσι μόνο από μέσα ξεχωρίζεις το δόγμα που υπηρετούν. Άλλωστε στην Τήνο όπως και στη Σύρα τα δυο χριστιανικά δόγματα συμβιώνουν ειρηνικά εδώ και πολλούς αιώνες.

«Υδρούσα” την αποκαλούν κι έχει νερά παντού στα κυρίως ορεινά χωριά της. Παντού σε καλωσορίζουν βρύσες ναοί αγιασμένες με εικόνες και γούρνες για την πλύση, που συντρόφιαζαν τις γυναίκες. Ο Πύργος , αν και χωρίς θέα, όπως τα περισσότερα χωριά, κρατά τον αέρα πόλης περήφανης για τον εαυτό της. Η Πάνορμος καυχιέται για τους αριστοτέχνες που δόξασαν την Ελλάδα τόσο στη γλυπτική (Χαλεπάς) όσο και στη μουσική (Σκαλκώτας) αλλά έχει κατασκευάσει μνημείο και για τον ανώνυμο μαρμαροτεχνίτη, κάτι που είναι φυσικό σε ένα τόπο υπαίθριο μουσείο.

αρχαίος χώρος για πλύση

παντού υπόγειες διαδρομές για το φόβο των κουρσάρων

απέναντι η Μύκονος. η Δήλος και η Ρήνεια

Παντού βρύσες έργα τέχνης με τα εικονίσματα να ευλογούν το νερό

Δεκάδες μικρά χωριά το καθένα και μια ξεχωριστή νότα στην αρμονία της Τήνου. Χωριά με ονόματα που κελαηδούν, Βωλάξ, Υστέρνια, Σπεράδος, Κτικάδος, Ταραμπάδος, Μουντάδος, Αρνάδος, αλλά κι Αγάπη, Καλλονή, Αετοφωλιά και Κώμη. Δεκάδες όρμοι, ευρύχωρες αγκαλιές κρυσταλλικής άμμου, βιότοποι καταφύγια εξωτικών πουλιών, περιβόλια σφιχταγκαλιασμένα στους καλαμιώνες και βουνά χαραγμένα με χερσοτόπια που κάποτε με μόχθο σύναζαν το χώμα στις πετρόχτιστες αναδομές. Κατσίκια μα και γελάδια σεργιανούν στους δρόμους τους πνιγμένους στην χρυσή ευωδία των Σπάρτων που βιάζονται να πυκνανθίσουν. Οι μωβ μολόχες υψώνουν το ανάστημα να ξεπεράσουν τα Μάραθα συναγωνίζονται και ακόμη και τ’ αγκάθια φόρεσαν τα γιορτινά τους αρνούμενα την αθανασία του θέρους.

Βωλάξ

«Οφιούσα» λοιπόν και τα φίδια ελίσσονται στην άσφαλτο τώρα που ο Ποσειδώνας τέλειωσε το θάμα του, και οι λαγοί ξεθαρρεμένοι από την προστασία της απαγόρευσης θήρας δε βιάζονται να κρυφτούν, παρατηρούν τους εποχούμενους με αναίδεια.

Νοστιμιά τα λουκάνικα, τα τυριά, οι αγκινάρες, τ’ αμυγδαλωτά κι η «Νήσος» μπύρα της. Ευλογημένος τόπος. Σε σημαδεύει και σε σφιχτοδένει. Τάμα της κάνεις για να ξαναρθείς. Και όχι απαραίτητα από ανάγκη για παράκληση.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Να γίνει όλη η Ελλάδα Μύκονος; \
Αδηλον το μέλλον μας στη Δήλο

Ήμουν μαθήτρια 4^ης Δημοτικού, όταν μια μέρα με μπουνάτσα το Γυμνάσιο Αρρένων Σύρου, όπου υπηρετούσαν σαν φιλόλογοι οι γονείς μου, μας πήγε με καΐκι εκδρομή Δήλο, Μύκονο.

Η Άδηλος έγινε και για μένα Δήλος κάτω απ’ το γοητευτικό Απολλώνιο φως σφραγίζοντας την ύπαρξή μου. Για πρώτη φορά μαγεύτηκα αγγίζοντας τις ρίζες της Ελλάδας να με σφιχτοδένουν σε αυτό τον τόπο. Σε αυτό το νεκρονήσι ανάσαινε η Ιστορία. Δίπλα στα γιγάντια λιοντάρια, που σα γατιά καθόντουσαν επιφυλακτικά και με κοιτούσαν έτοιμα να ορμήξουν στην πρώτη απειλή στα μαρμάρινα βάθρα των καταστραμμένων πια αγαλμάτων συγκλονίστηκα πραγματικά διαβάζοντας επιγραφές με γράμματα ελληνικά, που δε χόρταινα να χαϊδεύω ένα ένα, ιχνηλατώντας την αθέατη  συνέχεια του κόσμου. Κι έπειτα οι περίτεχνες κατοικίες με τα αίθρια και τα ψηφιδωτά που σε καλούσαν να μπεις να σε τρατάρουν κάτι οι αθέατοι νοικοκύρηδες..

πάλη στους τοίχους της Δήλου

Κι έπειτα η νεογέννητη τουριστικά Μύκονος ψαροχώρι ακόμη, με πρόσχαρους πανέξυπνους νησιώτες και τον Πέτρο, τον πελεκάνο, σωστή βεντέτα ν’ αρνιέται τα ψάρια που τον κερνούσαμε…

Πριν 3 χρόνια πέρασα ξανά από τη Μύκονο όταν το «Πλοίο της ειρήνης» έκανε στάση, μήνα Μάη και σεργιάνισα ευχάριστα τα άδεια γοητευτικά στενά της χώρας να γεφυρώνονται με τα ξύλινα πολύχρωμα μπαλκόνια και τις εκκλησιές να συναγελάζονται με τα μπαρ και τα τουριστικά μαγαζιά. Πρέπει να ξανάρθω υποσχέθηκα.

κατά μόνας στο Φωκό

Ιούνης και καταμεσίς της χειρότερης οικονομικής κρίσης της Ελλάδας, η Μύκονος θερίζει το τουριστικό της καλοκαίρι.

Η Μύκονος είναι η ναυαρχίδα της τουριστικής μας βιομηχανίας. Κάτι σαν Ντίσνευλαντ για τους επώνυμους. Ο τόπος όπου όλα επιτρέπονται. Μόνο της προσόν οι πάμπολλες αμμουδερές της αγκαλιές. Από αυτές στις πιο πολυσύχναστες οι ξαπλώστρες φθάνουν μέχρι το κύμα και η ελεύθερη πρόσβαση αδύνατη. Παντού διαφημίζονται νυκτερινά  πάρτι στα παραλιακά κέντρα, τους «Παραδείσους»,  που ξαναβάφτισαν διεθνοποιώντας τις ακτές. 

Κατά τ’ άλλα τίποτε. Σα να βρίσκεσαι σε σκηνικό. Πουθενά δε βλέπεις τη συνέχεια του τόπου και η σημερινή φροντίδα του δήμου ανύπαρκτη. Η άγρια εμπορευματοποίηση έχει ισοπεδώσει κάθε παράδοση. Είναι παράδοξο πώς καταφέρνουν σ’ ένα τόπο που πέφτουν τόσα χρήματα να έχουν ανύπαρκτο και τόσο κακοσυντηρημένο οδικό δίκτυο. Τα δημόσια κτίρια ακόμη και στο παλιό λιμάνι, που είναι η βιτρίνα για τις ορδές που ξεβράζουν τα κρουαζιερόπλοια,  παραμελημένα,  και οι κάδοι (ούτε λόγος για ανακύκλωση, όπως ήδη υπάρχει στην Τήνο) γεμάτοι σκουπίδια. Το οδικό δίκτυο χωρίς σήμανση, στενοί δρόμοι με υπερβολικά πολλά και επικίνδυνα οχήματα, πουθενά ούτε ακόμη και δίπλα στα ωραία καινούρια  σχολικά συγκροτήματα δεν υπάρχουν πεζοδρόμια. Αναρωτιέται κανείς αν οι ξένοι είναι μόνιμα τόσο μεθυσμένοι που δεν βλέπουν τις πανταχού παρούσες κακοτεχνίες ή αν σκόπιμα αφήνουν τους δρόμους με λακκούβες για ν’ αποθαρρύνουν την πρόσβαση στις ιδιωτικές βίλες με τους θεόρατους μαντρότοιχους.

Παντού τουριστικά καταλύματα σε ένα στάνταρ στυλ κι εκκλησάκια προκάτ πρόφαση για να χτιστούν επαύλεις. Πουθενά δε βλέπεις το Μυκονιάτη. Παντού συναντάς τον επαγγελματία του τουρισμού και μάλιστα όχι στην καλύτερη εκδοχή του. Στα διαφημιζόμενα τουριστικά καταλύματα (ευτυχώς καθαρά χάρη στις αλλοδαπές καθαρίστριες) συναντάς κραυγαλέες οικοδομικές παραβάσεις και μια λογική εύκολου κέρδους. Η φοροδιαφυγή απροκάλυπτη αφού ούτε στα βενζινάδικα δεν δίνουν αποδείξεις πόσο μάλλον στα καταλύματα ή τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα αν και πληρώνονται με πιστωτική κάρτα!! Διαβάθμιση παρεχομένων υπηρεσιών ανάλογα με τα αστέρια των ξενοδοχείων, πλαζ γκετοποιημένες για κάθε γούστο και τα ποτά φθηνότερα από τα τρόφιμα.

 Αν και στην αρχή της τουριστικής σαιζόν, οι δρόμοι ασφυκτικά γεμάτοι τροχοφόρα και στα στενά των μόλις 2 χωριών της (Χώρα και Ανωμερά) συνωθούνται  όλες οι φυλές του Ισραήλ. Κανένα χωριό δεν έχει δική του ύπαρξη. Στην ύπαιθρο δεν βρίσκεις παλιά αγροτόσπιτα. Λες και το μόνο προϊόν που φυτρώνει στα ξεροβούνια είναι οι βίλες. Όλα υπάρχουν για τον τουρισμό. Ακόμη και τα δυο φράγματα λες και δημιουργήθηκαν για να ξεδιψούν οι ξένοι. Ο έλληνας νοιώθει παρείσακτος, σαν ανεπιθύμητος..

στη Δηλο και τ' αρχαία ανθίζουν

Ξανά στη Δήλο. Όπου διαπιστώσαμε ότι μόλις καταργήθηκαν οι παροχές που το ελληνικό κράτος παρείχε σε ειδικές κατηγορίες ελλήνων πολιτών όπως οι πολύτεκνοι, που μέχρι προχθές εδικαιούντο μισό εισιτήριο σε πλοία και αρχαιολογικούς χώρους.
 « Ήλθε νέα εγκύκλιος» είπε η ταμίας. «Θα βρω το μπελά μου αν γίνει έλεγχος». Μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο η Δήλος και μόνη έκπτωση στην είσοδο από 5 σε 3 Ευρώ για όλους τους ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ πολίτες άνω των 65, ακόμη και για όσους έρχονται με πολυτελείς θαλαμηγούς!! Δεν έχουμε πια εθνική πολιτική. Ανήκουμε στην Ευρώπη… Οι έλληνες δεν χρειάζεται ν’ ανακατεύονται με το παρελθόν, δεν είναι χρήσιμο να μαθαίνουν από την Ιστορία τους. Ίσως αποδειχθεί και επικίνδυνο για τους κρατούντες… Όταν στερείσαι το ψωμί, τι τον χρειάζεσαι τον πολιτισμό;;;

Και όμως η Δήλος έχει ακόμη τόσα να μας διδάξει! Για την ψευδαίσθηση και το τίμημα του αισθήματος ασφάλειας, για την διαφθορά του πλούτου,  για το πώς μια δημοκρατική δύναμη γίνεται τύραννος μόλις δε βρει αντίσταση, για το πώς οι Ερινύες πάντα επιστρέφουν και στην πρώτη συμφορά η φρίκη στρέφει σε χειρότερους εφιάλτες, για την ανάγκη της συνύπαρξης, για το πρώτο πείραμα για την εδραίωση μιας εύθραυστης πανανθρώπινης Ουτοπίας βασισμένης στην ευημερία.  Για το πώς ακόμη και οι ιεροί τόποι ερημώνονται, για το πώς τα έργα τέχνης γίνονται υλικό στ’ ασβεστοκάμινα της φτώχειας και της άγνοιας.

Η Δήλος, ο ομφαλός της Ελλάδας, προκαλεί σε ενδοσκόπηση αυτογνωσίας, τόσο πολύτιμης στους δίσεκτους καιρούς που ζούμε. Με δυνατό αέρα σκαρφαλώσαμε στην κορυφή του λόφου Κύθνος κι απιθώσαμε και μεις στο ιερό του Δία και της Αθηνάς, μια πέτρα πάνω απ’ τις άλλες, μνημείο της δικής μας εύθραυστης ικανότητας για κατακτήσεις κορυφών…

όσα παίρνει ο άνεμος!!

Κανένα ταξίδι δεν μένει αδικαίωτο. Δε μπορεί να είσαι έλληνας και να μη δοκιμάσεις ότι οι ξένοι αναγνωρίζουν σαν Ελλάδα, μέσα από την παντοκρατορία του λαιφστάιλ. Το στενάχωρο είναι ότι η Μύκονος είναι σαν παραμορφωτικός καθρέφτης, που πια δεν αναγνωρίζεις την Ελλάδα. Και με τρομάζει τώρα που μας διαφημίζουν τον τουρισμό σαν τη μόνη διέξοδο από την οικονομική κρίση μήπως αυτό το μικρόβιο εξαπλωθεί, μήπως για να κερδίσουμε πρόσκαιρα διαστρεβλώσουμε τον εθνικό μας πλούτο για όσα οι ξένοι επιθυμούν να βρούνε στην Ελλάδα. Γιατί αν πουλήσουμε κάθε μας γοητευτική παραλία, χάσουμε την ψυχή του τόπου, ποια ιστορία θα παραδώσουμε στους απογόνους μας, τότε που κρίση θα περάσει;

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου