Η ΠΡΟΑΙΩΝΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΒΡΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ

Η ΠΡΟΑΙΩΝΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΒΡΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ

 ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ

            Στο «ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» (στο Κορακοχώρι Ηλείας) στα πλαίσια των καθιερωμένων δραστηριοτήτων του στους τομείς του Πολιτισμού, των Γραμμάτων και εν γένει της Κοινωνικής προσφοράς, πραγματοποιήθηκε Εκδήλωση στις 29 Σεπτεμβρίου 2019, ημέρα Κυριακή και ώρα 12 το μεσημέρι.

            Την Εκδήλωση άνοιξε και προλόγησε 

ο φιλοξενών ιδιοκτήτης κ. Χρίστος Κανελλακόπουλος με θερμά λόγια για την Δίβρη (εκ της οποίας έλκει την καταγωγή, εκ μητρός, της μεγάλης ιστορικής οικογένειας των Μερκουραίων) και τον εκ Δίβρης (Λαμπείας) πρόεδρο του «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΒΡΗΣ», γιατρό Σωτήρη Σωτηρόπουλο

 που ήταν ο κύριος ομιλητής, με θέμα:

«Ο ιστορικός, πνευματικός και οικονομικός ομφάλιος λώρος που συνέδεε την ορεινή κωμόπολη της Δίβρης με τον Πύργο και τις άλλες περιοχές του Κάμπου της Ηλείας» 

            Με την ομιλία (που θα διαβάσετε ολόκληρη παρακάτω) ξεδιπλώθηκε μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή για την σχέση της πάλαι ποτέ ένδοξης ορεινής κωμόπολης της Δίβρης, με την πρωτεύσασα του Νομού Πύργο και καταδείχτηκε  η διαχρονική αμφοτερόπλευρη σύνδεση στην Κοινωνική, Πνευματική και Εμπορική ζωή των ορεσίβιων και πεδινών κατοίκων, στο διάβα των αιώνων.

Επίσης έγιναν γνωστά σημαντικά γεγονότα γύρω από τους πρώτους οικιστές του Πύργου και των γύρω περιοχών, οι κοινοί αγώνες στον Εθνικοαπελευθερωτικό ξεσηκωμό του 1821. Ακόμη αναφέρθηκαν οι μεγάλες προσωπικότητες της Πολιτικής, των Γραμμάτων, του Πολιτισμού και του Εμπορείου που ναι μεν γεννήθηκαν, μορφώθηκαν ή μεγάλωσαν στη Δίβρη αλλά έγιναν ιθύνουσα τάξη και καταύγασαν στον Πύργο και τις άλλες πόλεις ή κωμοπόλεις της Ηλείας. Αλλά και ευρύτερα σε πανελλαδικό ή παγκόσμιο επίπεδο.

Και κατ΄ αντιστροφήν, αυτή η αιμοδότηση και η αρμονική  συμβίωση στην πορεία των αιώνων επέδρασε ευεργετικά στην καθημερινή ζωή και την ανάπτυξη της ιστορικής κωμόπολης, που σταμάτησε την δεκαετία του 1960.

Στο τέλος της ομιλίας, η κ. Μαρία αρβανίτη Σωτηροπούλου 

διάβασε με εξαιρετικη απαγγελία ένα καταπληκτικό δημοσίευμα του «ΝΕΟΛΟΓΟΥ Πατρών» του 1911 για την Δίβρη που εντυπωσίασε (θα το δείτε παρακάτω).

Την όλη Εκδήλωση παρακολούθησε με προσοχή ένα όχι ευκαταφρόνητο από πλευράς αριθμού εκλεκτό ακροατήριο από τον Πύργο (και πολλοί εκ Δίβρης καταγόμενοι που διαμένουν εκεί) και τις άλλες περιοχές της Ηλείας, οι δυο Καθηγητές της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας των Πανεπιστημίων Πατρών και Ιωαννίνων κ.κ. Αθ. Φωτόπουλος και Νικ. Αναστασόπουλος αντίστοιχα, η Αντιδήμαρχος Αρχ. Ολυμπίας κ. Ρόη Αντωνοπούλου, ο εκπρόσωπος του βουλευτή Ηλείας κ. Καλαματιανού κ. Θ. Ντοάς, εκπρόσωποι της Εκκλησίας και της Αεροπορικής βάσης, , η κ. Β. Χαριτοπούλου από την Οργάνωση «Διώνη»  και πολλοί άλλοι που συνεχάρησαν και ευχαρίστησαν τον διοργανωτή και τον ομιλητή.

Όπως πάντα μετα το πέρας της ομιλίας ο οικοδεσπότης προσέφερε εκλεκτό κρασί από το «ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» με εδέσματα που προτίμησαν αρκούντως, όλοι οι παραβρεθέντες.

Η Εκδήλωση αυτή πήρε και πολύ μεγάλη δημοσιότητα από όλα τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης της Ηλείας.

(σ.σ. η δημοσίευση όλης της ομιλίας, γίνεται κατά παράκληση πολλών φίλων και συμπατριωτών που δεν κατάφεραν να παραστούν, ενώ θα το επιθυμούσαν)

«Ο ιστορικός, πνευματικός και οικονομικός ομφάλιος λώρος που συνέδεε -από αιώνων- την ορεινή κωμόπολη της Δίβρης με τον Πύργο και τις άλλες περιοχές του Κάμπου της Ηλείας»

Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι.

Αγαπητοί συμπολίτες

            Είναι για μένα μεγάλη τιμή να μου παραχωρείται αυτό το βήμα, από το οποίο έχουν περάσει επιφανείς προσωπικότητες των Γραμμάτων, της Τέχνης, του Πολιτισμού και της αέναης Κοινωνικής προσφοράς  που έδωσαν σπουδαία πνευματική τροφή και μετέδωσαν γνώση, σε ένα εκλεκτό ηλειακό και όχι μόνο ακροατήριο. Και αυτό οφείλεται -ας μου επιτραπεί- στο ρέκτη οικοδεσπότη κ. Χρήστο Κανελλακόπουλο που κατάφερε να μετατρέψει μια πανελληνίως γνωστή και επιτυχημένη επιχείρηση των «δρόμων του κρασιού» το ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ σε μια, ίσως μοναδική στο Νομό Ηλείας, όαση πολιτισμού κι απαντοχής σε αυτόν το υπέροχο χώρο που εμπνέει τον επισκέπτη όχι μόνο για το φυσικό κάλλος, τον ανεκτίμητο λαογραφικό πλούτο  αλλά και  διανθίζεται με ακατάλυτες ιστορικές αναφορές της οικογένειας των γεναρχών Μερκουραίων και των επιγόνων τους, στο διάβα των αιώνων που ιστόρησε μάλιστα ο διαπρεπής Ηλείος λογοτέχνης κ. Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος.

            Έτσι, κι εγώ σήμερα ανεβαίνοντας στο βήμα αυτό, νοιώθω κάπως αμήχανος -καθότι μη ειδικός-  πλην, αποφασισμένος να σας μεταφέρω στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, ορισμένες σκέψεις και ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για την γενέτειρά μου ορεινή κωμόπολη  της Δίβρης (με το σημερινό επίσημο όνομα Λαμπεία) σε σχέση με το Νομό μας,  που συνέλεξα εδώ και δεκαετίες  και επιθυμούσα διακαώς  να γνωστοποιήσω στους συμπολίτες μου Ηλείους, πριν η αχλή του χρόνου τα εξαφανίσει. Ως εκ τούτου χρεωστώ χάριτες στο «ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» που μου δίνει αυτή την ευκαιρία, ενώ παράλληλα ζητώ προκαταβολικά από σας να είσθε στην κρίση σας, επιεικείς απέναντί μου.

            Θα ήθελα, πριν μπω  στην ουσία της ομιλίας μου, να ξεκινήσω κάπως ανορθόδοξα. Και αυτό το κάνω για να δικαιολογήσω και να αιτιολογήσω τον φαινομενικά πομπώδη τίτλο αυτής της ομιλίας, για το πως γίνεται ένα απομακρυσμένο ορεινό και άγονο ακριτικό χωριό της Ηλείας, η Δίβρη, μπόρεσε να έχει τόσο μεγάλη επιρροή σε μεγάλες πόλεις του Νομού και το αντίστροφο. Γιαυτό, διάλεξα  θα σας διαβάσω, ως προοίμιον, ερανίσματα από λόγια μεγάλων και γνωστών προσωπικοτήτων, τι έχουν πει για την Δίβρη.

            Ξεκινώ από  την μεγάλη μορφή

, τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο Πολίτη, λόγιο, συγγραφέα, ογκόλιθο της Εκκλησίας και της Εθνικής μας Αντίστασης κατά της γερμανικής κατοχής που έγραψε στην «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ» το 1961:

 «Η Δίβρη η χαρίεσσα και δροσερά, η υπέροχος και γραφική κωμόπολις, μια ελβετική γωνιά της Ελλάδας μας και ιδιαιτέρως της Ιεράς περιοχής του νομού Ηλειας… Η Δίβρη έχει τον δικόν της πολιτισμόν, ο οποίος εκφαίνεται εν τη οικοκυρευμένη Αρχιτεκτονική των οικιών της, ακόμη περισσότερον μέσα εις τους τρόπους της ζωής και της συμπεριφοράς των ευλογημένων παιδιών της…»

            Μια άλλη μεγάλη μορφή Ηλείας

, ο Διβριώτης την καταγωγή και Πυργιώτης την διαμονή, εξέχων Λογοτέχνης-Δικηγόρος και ο πλέον λαοφιλής πολιτικός που πέρασε ποτέ από την Ηλεία, μετέπειτα Υπουργός Οικονομικών Βάσσος Στεφανόπουλος, είπε σε διάλεξή του το 1924:

«Εις Δίβρην, αισθάνεται τις εαυτόν υπέρτερον άνθρωπον εν τω μέσω της θαυμαστής μεγαλουργίας της φύσεως, η οποία αναδεικνύεται ο ιδεωδέστερος, ο ρωμαντικότερος ο μάλλον εμπνευσμένος καλλιτέχνης. Μια λέξει ζώμεν εις τόπον επίλεκτον από φυσικής απόψεως, του οποίου όμοιον δεν θα ηδύνατο τις ίσως ευχερώς να ανεύρει εν Ελλάδι…»

            Ο επίσης Διβριώτης την καταγωγή, ο σωτήρας του Πύργου και ολόκληρης της Ηλείας από τον κατακτητή στην Γερμανική κατοχή  και επι σειρά ετών αγαπημένος Δήμαρχος του Πύργου

 Τάσης Καζάζης, έγραψε στο βιβλίο του «ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ» το 1977:

            «Η Δίβρη είναι η μαγευτική κωμόπολις της Ηλείας, με γάργαρα νερά και κρυσταλλένιες βρύσες, διασκορπισμένη πανοραματικά με τις 6 συνοικίες-μαχαλάδες στις καταπράσινες ανατολικές και μεσημβρινές κλυτίες του όρους «Λάμπειον» αποτελεί ονομαστό θέρετρο και κατακλύζεται από πολλούς παραθεριστάς λόγω του υγιεινού κλίματος και της πράγματι ελβετικής όψεως του…»

            Ο συντάκτης του «Ιστορικού Λεξικού της ελληνικής γλώσσης της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ» Σταύρος Μάνεσης έγραψε στην εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» Πύργου, το 1969:

            «Η μεγάλη έκπληξις της επισκέψεώς μου εις Δίβρην, υπήρξεν η διαπίστωσις ότι εγνώρισα μία από τις ωραιότερες περιοχές τους ελληνικού χώρου, οι κάτοικοι της οποίας με μεγάλην προθυμίαν μου έδωσαν πλουσιώτατον γλωσσικόν και λαογραφικόν υλικόν, και αποτελούν ένα ανεξάντλητον γλωσσικόν ορυχείον της γενετείρας των… Ένας πολυπλόκαμος συνοικισμός με σπίτια-κάστρα κατηφορίζει στο καταπράσινο φαράγγι κι ανηφορίζει στις δασομένες πλαγιές, πνιγμένες μέσα στα γάβρα και καρυδιές και τα μύρια «κλαριά». Χάρηκα ιδιαίτερα γευστικά και ακουστικά και μάλιστα τις αξέχαστες φεγγαροβραδιές, τα τρεχούμενα νερά…»

            Ο φωτισμένος δάσκαλος (και δικός μου δάσκαλος),

 ιστορικός συγγραφέας Νίκος Αναστόπουλος, γράφει στο μοναδικό βιβλίο Ιστορίας της Δίβρης «Η ΔΙΒΡΗ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ»:

            «Αντικρύζοντας την γοητευτική αρχόντισσα του Ολωνού, την πανέμορφη Δίβρη, ο επισκέπτης μένει έκθαμβος και εκστατικός. Αναμφίβολα βιώνει το πανόραμα της απόκοσμης και  ειδυλλιακής αυτής γωνιάς, που είναι σπαρμένη αναμεσά στην αγριότητα και το μεγαλείο της πλούσιας χλωρασιάς της Ηλειακής γης.  Η Δίβρη, το σμαράγδι του Ερύμανθου που αποτελεί συνέχεια της παλαιάς κωμόπολης της δόξας και του κλέους που κουβαλάει την αίγλη και την γοητεία του παρελθόντος, μαζί με τη φθορά και την εγκατάλειψη του σήμερα…»

            Άραγε είναι τυχαίο που οι ανωτέρω φωτεινές μορφές είπαν τα λόγια που ακούσατε, και παρά πολλά άλλα που η κλεψύδρα του χρόνου, δεν μου επιτρέπει να πω. Ασφαλώς όχι, δεν είναι καθόλου τυχαίο. Και βέβαια δεν είναι η πρώτη, ούτε η τελευταία περιοχή της χώρας μας που τυγχάνει παρόμοιων εγκωμίων για να μη παρεξηγηθώ ότι ελαύνομαι από τοπικιστικά αισθήματα και αθεράπευτη διβριωλατρία (που βεβαίως, δεν αρνούμαι ότι με διακατέχει). Ας δούμε όμως, σε μια όσο το δυνατόν σύντομη διαχρονική αλληλουχία, μυθολογικά, ιστορικά και  γεωφυσικά δεδομένα της ευλογημένης από τη φύση και τους θεούς αυτής περιοχής της ορεινής Ηλείας και τι ήταν εκείνο που επέδρασε να δημιουργηθεί αυτό λέει ο τίτλος της ομιλίας μου, δηλαδή «ο πνευματικός και οικονομικός ομφάλιος λώρος μεταξύ της ορεινής και πεδινής Ηλείας» .

Στους αρχαίους χρόνους η ευρύτερη περιοχή της σημερινής Λαμπείας  υπήγετο όχι στην Ήλιδα (Ηλεία) αλλά στην επαρχία «Αζανία» της Αρκαδίας ως το βορειότερο όριό της. Στα «Ιερά Λαμπεια Όρη»

 (μια από τις κορυφές του μυθικού Όρους Ερύμανθος) ενδιαιτούνταν οι θεοί, ο τραγόμορφος Πάνας και η τοξεύτρα Άρτεμη σύμφωνα με τον Όμηρο, τον Γεωγράφο Στράβωνα, τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, τον Πλύνιο τον πρεσβύτερο και βεβαίως τον περιηγητή Παυσανία που έγραψε στα ΑΡΚΑΔΙΚΑ του : «Λάμπεια, ην δε το όρος τούτο Ιερόν του Πανός και μοίρα του όρους Ερυμάνθου...» κλπ.

Αλλά ας αφήσουμε την Μυθολογία και τους πρώτους ιστορικούς χρόνους, να έλθουμε βήμα-βήμα, από τους περασμένους αιώνες στο χτες και το σήμερα.  Πρόσφατα ιστορικά ντοκουμέντα αποκαλύπτουν ότι ήδη από το έτος 1461 (όπως ανακοίνωσε σε ΗΜΕΡΙΔΑ στο «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΒΡΗΣ» ο διαπρεπής Οθωμανολόγος Καθηγητής κ. Γιώργος Κολιόπουλος, με στοιχεία από τα απογραφικά Οθωμανικά κατάστιχα της Σόφιας και της Κωνσταντινούπολης)

 ήταν μια από τις 16 μεγαλύτερες πόλεις της Πελοποννήσου και ονομαζόταν ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΒΡΗ και μάλιστα με καθαρά ελληνικό πληθυσμό… Επίσης ο ιστορικός Τάσος Γριτσόπουλος  σε Επιστημονική μονογραφία του, αναφέρει κείμενο από Εκκλησιαστικό βιβλίο που βρέθηκε στην Ιερουσαλήμ το έτος 1533,

 όπου περιγράφεται ως η «Μεγάλη Δίβρις Μορέου…» (δηλ τριτόκλιτο: Δίβρις-Δίβρεως). Βεβαίως, το πότε πρωτοκατοικήθηκε δεν είναι γνωστό, αλλά αν κρίνουμε από το περίφημο και μεγάλης αρχαιολογικής αξίας

 Βυζαντινό μνημείο της Αγίας Τριάδας που ανάγεται στον 10^ο ή 13^ο αι. πρέπει να χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι και στην απογραφή του Ενετού Προνοητή Γριμάνι κατά την σύντομη Ενετοκρατία στην Ηλεία (1675-1715, μεταξύ πρώτης και δεύτερης τουρκοκρατίας) εμφανίζεται η Δίβρη με πληθυσμό 518 κατοίκων, όταν η σημερινή πρωτεύουσα ο Πύργος στην ίδια απογραφή Γριμάνι είχε τότε μόνο 261 κατοίκους…

Αλλά και στην πρώτη απογραφή, μετά την Επανάσταση του ΄21 και  αμέσως μετά την αποχώρηση των τούρκων από την Ηλεία, η Δίβρη επειδή είχε καθαρά ελληνικό πληθυσμό ήταν στην απογραφή αυτή, η πολυπληθέστερη πόλη με 1823 κατοίκους…

Γιατί άραγε λοιπόν, η ορεινή αυτή πολίχνη τόσο προεπαναστατικά του 1821, όσο και μετεπαναστατικά ήταν μια  πολύ ανεπτυγμένη κοινωνία στην οικονομία (παρά το άγονο και δύσβατο έδαφος) την παιδεία και την πνευματική ζωή, ώστε να καταστεί ακόμη και μέχρι την δεκαετία του 1950 το Διοικητικό, Κοινωνικό, Οικονομικό και Μορφωτικό κέντρο όλης της Ορεινής Ηλείας αλλά και της όμορης ορεινής περιοχής Αρκαδίας και Αχαΐας;

Οι κυριότεροι λόγοι είναι δυο που αφορούν την προ της Επανάστασης του 1821, εποχή.

Ο πρώτος,  το γεγονός ότι η Δίβρη βρίσκεται από πλευράς γεωμορφολογίας σε μια δύσβατη και δύσκολα προσβάσιμη ορεινή περιοχή, όπου οι κατακτητές στη διάρκεια της των 400 χρόνων τυραννίας δεν τόλμησαν να εγκαταστήσουν τούρκο Αγά και ως εκ τούτου η περιοχή της, ανέπνεε το αγέρα της ελευθερίας. Γιαυτό και πολλοί ιστορικοί ονόμασαν τη Δίβρη «μικρή Μάνη», στην αγκαλιά της οποίας έβρισκαν καταφύγιο, θαλπωρή και περίθαλψη οι Αγωνιστές μετά τις φονικές μάχες, καθώς και έβρισκαν απάγκιο οι καταδιωγμένοι πολίτες και επιφανείς ελληνικές οικογένειες από όλη την Ελλάδα, την Βόρειο Ήπειρο και την Κάτω Ιταλία. Ο δεύτερος και σημαντικός λόγος ήταν, ότι η κωμόπολη της Δίβρης, ως «μαλικιανές» οι Διβριώτες απολάμβαναν προνόμια σχετικής ελευθερίας  και ειδικής μεταχείρισης  στη φορολόγηση  και την εκπαίδευση, καθότι υπήγετο απευθείας  στην δικαιοδοσία της Σουλτάνας Βαλιδέ (δηλαδή της βασιλομήτορος) με αποτέλεσμα να μη πληρώνουν οι κάτοικοι το χαράτσι της δεκάτης και να ασκείται η τοπική εξουσία από την  Δημογεροντία της Δίβρης χωρίς ασφυκτικό έλεγχο, παρότι ήταν δίπλα τους οι φοβεροί Τουρκαλβανοί Λαλαίοι.

Να δούμε τώρα διάφορα γεγονότα και να μπούμε στην καρδιά του θέματός μας. Οι Διβριώτες αυτή την προεπαναστατική περίοδο  που διακρίνονταν για την παροιμιώδη οξύνοιά τους αλλά και  την ακαταμάχητη επιθυμία τους να φύγουν από τον άγονο τόπο τους και να προκόψουν σε άλλους πιο ανοιχτούς ορίζοντες, κατέβαιναν σιγά σιγά σε πιο εύφορους τόπους. Ο διαπρεπής ιστορικός ερευνητής Καθηγητής της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας κ. Θανάσης Φωτόπουλος έχει βρει στοιχεία  για κάποιον Διβριώτη  κυρ Σταμάτη  που έγινε πρώιμα μεγαλοκτηματίας σε μεγάλη περιοχή γύρω από τον Πύργο. Ο ποιητής της Ηλείας και μεγάλος φίλος της Δίβρης Τάκης Δόξας

 στο δικό του «Χρονικό του Πύργου» αναφέρει ότι οι πρώτοι οικιστές του Πύργου ήσαν Διβριώτικες οικογένειες, όπως οι Θεοδωρίδηδες με πρώτο το γενάρχη Θαλή Θεοδωρίδη, οι Στεφανόπουλοι, Πιεραίοι, Σαγιαίοι, Σωτηρόπουλοι, Βερροιαίοι,. Αυτές οι διβριώτικες οικογένειες μαζί με τους Ηπειρώτες ήρωες Βιλαϊτέους, τον Άχολο, τους Κρεστενίτες και πολλούς Γορτύνιους και Καλαβρυτινούς αποτέλεσαν την πρώτή μαγιά της ιθύνουσας τάξης της ανερχόμενης πληθυσμιακά και οικονομικά πόλης του Πύργου.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στα Επαναστατικά χρόνια του 1821, πολλοί Διβριώτες οπλαρχηγοί και αγωνιστές είχαν εγκατασταθεί ήδη στον Πύργο και τις άλλες πεδινές πόλεις της Ηλείας Λεχαινά, Γαστούνη κλπ, αγωνιζόμενοι μαζί με τους εντόπιους κατά του κοινού εχθρού. Ο Πύργιος σπουδαίος ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος αναφέρει με λεπτομέρειες την συμμετοχή του Διβριώτη οπλαρχηγού Αγγελή Πετραλιά στην άτυχη μάχη του Πύργου, καθώς και την μεγάλη συμβολή των Μπαρουτόμυλων της Δίβρης στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821.  

Έτσι βλέπουμε ονόματα από τον μεγάλο κατάλογο αγωνιστών της Δίβρης που είχαν μυηθεί προεπαναστατικά στην Φιλική Εταιρεία, αλλά και στον μακρύ κατάλογο των Οπλαρχηγών-Αγωνιστών Διβριωτών (που ξεπερνούσαν του 100) που βραβεύτηκαν αργότερα από την Πολιτεία με  αριστεία Ανδρείας, ήσαν και Πυργιώτες και άλλοι πεδινοί εκ Δίβρης προερχόμενοι, όπως ο Μήτσου και ο Διάκος. Να σημειωθεί εδώ ότι οι Διβριώτες Αγωνιστές και Προεστοί έλαβαν  τα περισσότερα αργυρά Αριστεία Ανδρείας από κάθε άλλη πόλη της Ελλάδας, συνολικά 36 εκ των οποίων 20 αργυρά, 7 χαλκά και 9 σιδηρά, μεταξύ τους ήταν 

και ο Ρόδης και Αναγνώστης Μερκούρης, ηρωικοί πρόγονοι των αείμνηστων αδελφών ερίτιμων μεγάλων Κυριών αυτού του ΚΤΗΜΑΤΟΣ Μαρίας και Καίτης Μερκούρη (που είχα την τύχη κι εγώ να γνωρίσω), μητέρας και θείας αντίστοιχα, των οικοδεσποτών μας κ.κ. Χρήστου και Βασίλη Κανελλακόπουλων.    

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Νίκος Β. Αναστόπουλος, εξέχουσες προσωπικότητες της Δίβρης, όπως οι Αναγνώστης Τζιτζίκας και Ασημάκης Βέρροιος, προτάθηκαν από την Γερουσία ως εκπρόσωποι της Δημογεροντίας Πύργου και Γαστούνης αντίστοιχα. Τόση και τέτοια ήταν η σύνδεση και η συνάφεια της Δίβρης με τις πεδινές πόλεις του Νομού μας.

Ας έρθουμε τώρα στην πιο ενδιαφέρουσα περίοδο και άκρως καταλυτική για την διαρκή σύνδεση και συνάφεια της ορεινής Δίβρης με τις πεδινές πόλεις και κωμοπόλεις της Ηλείας, δηλαδή στην μετά την Επανάσταση του ΄21 περίοδο που διήρκεσε σχεδόν 130 χρόνια από το 1825 μέχρι την δεκαετία του 1950.

Αυτή η προεπαναστατική μεταναστευτική ροή των Διβριωτών προς τις πεδινές πόλεις, συνεχίστηκε με αμείωτους ρυθμούς μετά την Επανάσταση του 1821 σε τέτοιο βαθμό που μπορούμε να μιλήσουμε για συνεχή αιμοδότηση σε όλους τους τομείς της Κοινωνικής, Πολιτικής, Εμπορικής, Επιστημονικής και Πνευματικής  ζωής των πόλεων και κωμοπόλεων αυτών. Θα μπορούσα να σας πω πολλά, γιαυτή την αμφοτερόπλευρη κοσμογονία και το δημιουργικό-παραγωγικό δίπολο της ορεινής περιοχής με επίκεντρο τη Δίβρη και της πεδινής με επίκεντρο τον Πύργο, αλλά θα γινόμουν πολύ κουραστικός.

Έτσι θα κάνω μια όσο το δυνατόν σύντομη αναφορά με ταξινόμηση, αναφέροντας γεγονότα και πολύ γνωστά ονόματα συμπατριωτών μου που καταύγασαν σε Ηλειακό, πανελλαδικό ακόμη και παγκόσμιο επίπεδο και στη συνέχεια θα δώσω μια εύλογη ερμηνεία.

Με τυχαία σειρά, ξεκινώ:

1.    Από την πολιτική ζωή του Νομού. Η Δίβρη ως γνωστόν έχει χαρακτηριστεί ως «βρυσομάνα πολιτικών, όπου πουθενά αλλού στην Ελλάδα, σε τόσο μικρό τόπο δεν κάπνισαν τόσα πολλά πολιτικά τζάκια». Και αυτό λέγεται, όχι αδίκως. Μόνο αν υπολογίσει κανείς τις δυο μεγάλες Διβριώτικες πολιτικές οικογένειες, αυτές των Στεφανοπούλων και των Πετραλιάδων που επι 150 συνεχή χρόνια από συστάσεως Ελληνικού Κράτους με δεκάδες βουλευτές της Ηλείας που έδωσαν 

Πρωθυπουργό (Στέφανος Στεφανόπουλος), Πρόεδρο Βουλής (Στέφανος Στεφανόπουλος, ο πρεσβύτερος)  
Επίσης Αντιπρόεδρο Βουλής (Αντώνης Πετραλιάς) και πολλούς Υπουργούς του διαμετρήματος ενός Βάσσου Στεφανόπουλου και άλλων   σε όλες σχεδόν τις βουλευτικές περιόδους, μέχρι πρόσφατα. Επίσης άλλοι επιφανείς Βουλευτές Ηλείας και Υπουργοί, όπως ο Ηλίας Τσεριώνης, ο Διονύσιος και Σταύρος Πολυζωγόπουλος, ο Ευστάθιος και Γεώργιος Ηλιόπουλος, ο Ιωάννης Ψημένος, ο Γεώργιος Κυριακόπουλος και άλλοι που συνεχώς αποκαλύπτουμε, με την βοήθεια ιστορικών ερευνητών. Αλλά και οι εκτός Νομού Ηλείας διβριώτες πολιτικοί, όπως ο ήρωας Αλέκος Παναγούλης (που ο πατέρας του Βασίλειος, ήταν μεν Διβριωτης, όμως διέμενε μόνιμα στον Πύργο), ο Νίκος Βγενόπουλος, ο Νώντας Ζαφειρόπουλος, ο Στάθης Παναγούλης ….

2.    Από την Αυτοδιοικητική ζωή του Νομού. Οι δυο μεγάλες φυσιογνωμίες που ήταν μάλιστα γέννημα θρέμμα της Δίβρης που άφησαν εποχή, ο προμνησθείς Δήμαρχος Πύργου

 Τάσης Καζάζης, που ήταν ο σωτήρας του Πύργου και όλης της Ηλείας στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής 
και ο ανθρωπιστής γιατρός Δήμαρχος Αμαλιάδας

 Αντώνης Πετραλιάς.  Επίσης Δήμαρχοι Αμαλιάδας θήτευσαν οι εκ Δίβρης καταγώμενοι Ρένος Πετραλιάς και Χαράλαμπος Τσεριώνης. Τον προπερασμένο αιώνα μάλιστα, οι θητεύσαντες κατ΄ αρχήν Δήμαρχοι Λαμπείας, κατέβαιναν στον Πύργο εκλέγονταν εκεί Δήμαρχοι Λετρίνων (Πύργου) και μετά γίνονταν βουλευτές Ηλείας ή Υπουργοί (όπως π.χ. ο Στέφανος Στεφανόπουλος ο πρεσβύτερος, ο Χρήστος Στεφανόπουλος κ.ά.)

3.    Στον χώρο του Πολιτισμού, του Πνεύματος, των Γραμμάτων, της Διανόησης, της Επιστήμης και της Λογοτεχνίας.   Εδώ τα ονόματα που θα αναφερθούν είναι τα περισσότερα γνωστά όχι μόνο στην Ηλεία αλλά και στο πανελλήνιο και πολλά σε όλη την υφήλιο. Άλλα ονόματα, μπορεί να ήταν διεθνώς αναγνωρισμένες προσωπικότητες, δυστυχώς όμως ήταν και παραμένουν εν πολλοίς άγνωστα στο ευρύ κοινό του Νομού μας. Αναφέρω στους τελευταίους π.χ. τον  εκ Δίβρης προερχόμενο διανοητή και διακεκριμένο δημοσιογράφο

 Γιώργο Καρανικολό, σπουδαίο  πνευματικό άνθρωπο μεταφραστή των έργων του Γκαίτε, του Ρίλκε και του Σίλλερ, που έφερε στον Πύργο τον Άγγελο Σικελιανό και επίσης τον άγνωστο μέχρι πριν ένα-δυο χρόνια διάσημο στην αλλοδαπή ποιητή 

Θεόδωρο Ντόρο ή Τραμπαδώρο από την οικογένεια των Διβριωτών Τραμπαδωραίων της Δίβρης που κατέβηκε τον περασμένο αιώνα στον Πύργο και από εκεί έφυγαν για την αλλοδαπή.  Διβριώτης ήταν ο εκλιπών πρόσφατα, διεθνούς κύρους συγγραφέας 

Παύλος Μάτεσις που γεννήθηκε στη Δίβρη, εκεί πήρε τα πρώτα εγκύκλια μαθήματα και τα γυμνασιακά του στον Πύργο. Διβριώτης γέννημα-θρέμμα ήταν ο προμνησθείς λαοφιλέστερος πολιτικός αλλά και εξαίρετος Λογοτέχνης και δεινός ρήτορας 

Βάσσος Στεφανόπουλος (αναγνωρισμένος από τον φίλο του Τάκη Δόξα που δυστυχώς δεν πρόλαβε να διασώσει το λογοτεχνικό του έργο) ο οποίος Βάσσος, δεν εγκατέλειψε τον Πύργο μέχρι που πέθανε πολύ ενωρίς. Επίσης ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος των εφημερίδων «ΠΑΤΡΙΣ» και «ΑΥΓΗ» Πύργου Ανδρέας Σκανδάμης και ο εξάδελφός του συγγραφέας και  θετράνθρωπος της Αμαλιάδας Νίκος Σκανδάμης.  Ακόμη πολλοί εκ Δίβρης καταγώμενοι, διακεκριμένοι Πυργιώτες και Πυργιώτισσες  που θήτευσαν επικεφαλής Επιστημονικών, Κοινωνικών ή Καλλιτεχνικών Οργανισμών ήταν γεννημένοι στη Δίβρη οι ίδιοι ή οι γονείς τους, όπως οι πρόεδροι της Φιλαρμονικής  Πύργου «Απόλλων» (δικός μου πρόγονος) Σωτήρης Σωτηρόπουλος προπολεμικά και μεταπολεμικά ο Πολυχρόνης Παπανικολάου, οι έλκουσες την καταγωγή επί σειράν ετών επικεφαλής του Λυκείου Ελληνίδων Πύργου, η Πρόεδρος αείμνηστη Ανθούλα Τάση Καζάζη-Παπακωνσταντοπούλου και η μέχρι πρότινος Πρόεδρος κυρία Τούλα Καλαμπόκα-Αναστοπούλου. Επίσης ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πύργου Τέλης Ανδρουτσόπουλος. Και βέβαια πληθώρα άλλων επιστημόνων και μελών της εκλεκτής Κοινωνίας του Πύργου, της Αμαλιάδας, των Λεχαινών, της Γαστούνης κλπ.

4.    Στο εσωτερικό και εξαγωγικό Εμπόριο και  την Οικονομική ζωή της Ηλείας.   Εκεί που πράγματι διέπρεψαν οι ορεσίβιοι Διβριώτες ήταν στο Εμπόριο και έγιναν σιγά σιγά οι πλέον επιτυχημένοι οικονομικοί παράγοντες, σε όλο το μήκος και το πλάτος του Νομού μας. Πριν μπω στα ονόματα κάποιων Διβριωτών μεγαλεμπόρων, θα αναφερθώ σε δυο μόνο θέματα που δείχνουν το εμπορικό δαιμόνιο των Διβριωτών. Το πρώτο,  όσοι έχετε διαβάσει το μυθιστόρημα «Λυγερή» του μεγάλου συγγραφέα Ανδρέα Καρκαβίτσα, ασφαλώς θυμάστε την συγκλονιστική περιγραφή που κάνει για τον «αγροίκο» Διβριώτη Νικολό Πικόπουλο που κατέβηκε από τη Δίβρη  στα Λεχαινά και έγινε μεγάλος και τρανός και «έδεσε κόμπο» όλη την οικονομική ζωή της κωμόπολης. Και ένα δεύτερο, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωάννινων κ. Νικολάου σε Επιστημονικό Συνέδριο που έγινε το 2010 στη Δίβρη, αποκάλυψε ότι οι Διβριώτες κυρίως έμποροι εγκατεσπαρμένοι σε όλη την Ηλεία, αλλά και οικογένειες της Δίβρης ζήτησαν από το Κράτος τον περασμένο αιώνα να φτιάξουν μια οργανωμένη εμπορική παροικία Διβριωτών  στο Ρουπάκι στον Κάμπο, πράγμα που δεν ευοδώθηκε, αλλά δείχνει τη διάθεση και το πνεύμα τους. Πολλοί Διβριώτες   έγιναν μεγάλοι σταφιδέμποροι  όπως ο Στέφανος και Θόδωρος Καρανικολός και ο Θάνος Παπακωνσταντόπουλος, ή επιτυχημένοι επιχειρηματίες όπως ο Αναστάσιος Γκάβας (που ήταν και ευεργέτης των Σχολείων της Δίβρης), εδώ στο Κορακοχώρι εγκαταστάθηκαν οι αδελφοί Μερκούρη που έκαναν αυτό το επιχειρηματικό θαύμα που βλέπουμε γύρω μας, ακριβώς δίπλα στον Άγιο Ανδρέα ο Στάθης Λυρής, στον Πύργο ο μεγαλέμπορος Ανδρέας Σωτηρόπουλος, ο Στέφανος Ψημένος και πολλοί άλλοι. Επίσης Διβριώτες ήταν οι Ψυχαλιναίοι (έχετε ακούσει την μεγάλη ευεργέτιδα Ξανθή Ψυχαλίνου-Γιαννοπούλου που έδωσε το 1999 όλη την τεράστια περιουσία της στο Νοσοκομείο του Πύργου, που δυστυχώς κάποιοι επιτήδειοι προσπάθησαν να υπεξαιρέσουν και να ιδιοποιηθούν)…, επίσης οι οικογένειες Ζάγκλαρη, Κοντόπουλου, Σωτηρόπουλου, Αναστόπουλου, Παναγούλη κ.ά.

Και τώρα ήρθε η ώρα, να αιτιολογηθεί με λίγα λόγια, πως και γιατί   όλος αυτός κόσμος του Πολιτισμού, της Πολιτικής και του Εμπορίου κατερχόμενος εκ Δίβρης κατακλύζοντας τις πόλεις του Κάμπου της Ηλείας, πως κατάφερε όχι μόνο να προκόψει  αλλά να καταστεί κατά κάποιο τρόπο η ιθύνουσα τάξη των πόλεων και των κωμοπόλεων αυτών. Έγινε αυτό, έτσι με ένα μαγικό τρόπο ή με κάποια επιφοίτηση; Ήταν οι Διβριώτες τόσο ξεχωριστοί από τους άλλους συνέλληνες;

Ασφαλώς όχι. Υπάρχει εδώ μια επαρκής ερμηνεία και αιτιολογία.

Όπως είπα και πριν, οι κάτοικοι της ορεινής Δίβρης ήσαν τυχεροί κατά την διάρκεια της σκλαβιάς λόγω γεωμορφολογικών συνθηκών, αλλά και των παραχωρηθέντων προνομίων. Έτσι η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό,  βρήκε την κωμόπολη  σε ένα βαθμό στοιχειώδους παιδείας, οργάνωσης και ανάπτυξης της τοπικής Κοινωνίας.

Για να δούμε όμως, τι έγινε μετά την σύσταση του Ελληνικού Κράτους.

Επίσημο γραπτό κείμενο του Επιτρόπου Ήλιδος και πρωτοφιλικού Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου από την Ανδρίτσαινα,   μας φανερώνει ότι το έτος 1828 λειτουργεί με εντολή του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια   η «Αλληλοδιδακτική Ελληνική Σχολή Δίβρης», 

που ήταν το πρώτο Ελληνικό Σχολείο σε ολόκληρη την Ηλεία  πριν από τον Πύργο, την Γαστούνη, τα Λεχαινά που ήταν τότε τα σπουδαιότερα κέντρα της πεδινής Ηλείας. Στη συνέχεια λειτούργησε στη Δίβρη και μέχρι και το 1930 το περίφημο Σχολαρχείο της Δίβρης με μαθητές από την ευρύτερη ορεινή περιοχή αλλά και από χωριά του Κάμπου. Το έτος 1900 λειτουργεί στη Δίβρη για δυο χρόνια, το πρώτο Υποδιδασκαλείο στην Ηλεία που έβγαλε πολύ φωτισμένους δασκάλους. Και βεβαίως η Δίβρη, ως πρωτεύουσα από το 1835 της Επαρχίας Διποταμίας, είχε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και  αρχές.

Για να καταλάβουμε όμως, πιο ήταν το υψηλό επίπεδο μόρφωσης των κατοίκων της Δίβρης, θα παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο ενός μεγάλου Γερμανού Φιλοσόφου (ισάξιου του Νίτσε), 

του Ούρλιχ Φον Βιλαμόβιτς που το έτος 1873 επισκέφτηκε την Δίβρη και μας λέει μεταξύ άλλων ότι τον υποδέχτηκαν οι Διβριώτες  και τον προσεφώνησε ένας γέροντας σε λόγια ελληνική γλώσσα που γνώριζε ο ίδιος και κατανοούσε καλώς, ενώ όπως λέει στην περιοδεία του σε ολόκληρη την τότε Ελλάδα δεν καταλάβαινε τι του έλεγαν οι κάτοικοί της… 

Ένα άλλο μικρό αλλά χαρακτηριστικό δείγμα, της εκπαίδευσης που ελάμβαναν  οι μαθητές και μαθήτριες της περιοχής είναι και 

ένα περίτεχνο κέντημα που έκανε μια μικρή μαθήτρια του Παρθεναγωγείου Δίβρης το 1888, που αποτυπώνει επάνω κεντημένο όχι μόνο το Ελληνικό αλφάβητο αλλά και το Γαλλικό!!... Έτσι κι εγώ ενθυμούμαι καλά στα παιδικά μου χρόνια, να ακούω πολλούς ανθρώπους της Δίβρης της ηλικίας του παππού μου και του πατέρα μου να μιλάνε φαρσί τα Γαλλικά… 

΄Έρχομαι τώρα στο τελευταίο μέρος της ομιλίας μου που το θεωρώ πολύ σημαντικό για εμάς τους κατοίκους της Δίβρης. Με την αντίστροφη ακριβώς πορεία, η ιστορική κωμόπολη σιγά σιγά πλέον, απολάμβανε η ίδια τους καρπούς αυτής μετανάστευσης των τέκνων της  που αλληλοεπέδρασε και αλληλοεπηρέασε, με λίαν ευεργετικά αποτελέσματα για την τοπική Κοινωνία της  Δίβρης. Αυτό που σχηματικά και πραγματικά είπα ως «ομφάλιο λώρο» επί ενάμισυ σχεδόν αιώνα, από το 1830 μέχρι το 1960 (με παρένθεση τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, την Κατοχή και τον εμφύλιο) τα ξενιτεμένα τέκνα της Δίβρης κατέχοντες υψηλές δημόσιες και οικονομικές θέσεις δεν ξέχασαν τις ρίζες τους. Μαζί με τις ανεπτυγμένες πλέον και πολιτισμένες  κοινωνίες του Πύργου, της Αμαλιάδας των άλλων πόλεων και κωμοπόλεων του Νομού παραθέριζαν ομαδικά στην καλλίστη νύμφη του Ολωνού όχι μόνο για την αναψυχή τους αλλά και την υγεία τους, για το υπέροχο κλίμα, το δροσερό καλοκαίρι και τα κρυστάλλινα τότε νερά της. Ήταν εποχές που θέριζε η φυματίωση, η ελονοσία  και μπορούμε να πούμε το συνηθισμένο και σχεδόν η «πανάκεια» για τους γιατρούς αυτών των πόλεων που μαζί με τα φάρμακα στη συνταγή τους έλεγαν: «θα πάρετε αυτά τα φάρμακα και το καλοκαίρι στη Δίβρη»….

Θα αναρωτηθεί κάποιος με ποια μέσα συγκοινωνίας γινόταν αυτό το καθημερινό πήγαινε-έλα από τον Πύργο στη Δίβρη που χωρίζει μια απόσταση πάνω από 60 χιλιόμετρα. Με την σύσταση του Ελληνικού κράτους μέχρι τις αρχές του 1900 η μετάβαση γινόταν με τα ζώα και ένα καλοδιατηρημένο καρόδρομο (με άλογα και κάρα επισκέφτηκαν την Δίβρη το 1838 και οι βασιλείς Όθων και Αμαλία καθώς και ο γερμανός Φιλόσοφος και ο περιηγητής Χρίστος Κορύλλος). Στο τέλος θα απολαύσετε την ανάγνωση, από ένα 12ωρο καταπληκτικό νυχτερινό ρομαντικό οδοιπορικό, από Πύργου εις Δίβρην…..

 Το έτος 1905 πήγε στη Δίβρη το πρώτο αυτοκίνητο και τις δεκαετίες 1920-1930 υπήρχε τακτική συγκοινωνία

 με τρία αυτοκίνητα σε καθημερινή βάση που είχαν τα ονόματα «ΔΙΒΡΗ» «ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ» και ένα άλλο…  

Έτσι βλέπουμε εκτός από τους έλκοντες την καταγωγή από την Δίβρη,  συνέρρεαν τους θερινούς μήνες πλείστοι όσοι επιφανείς και απλοί Ηλείοι, με αποτέλεσμα να διπλασιάζεται ο πληθυσμός της.

 Από την εκλεκτή κοινωνία του Πύργου, της Αμαλιάδας κλπ, παραθέριζαν π.χ. όλοι οι Μητροπολίτες Ηλείας (όπως κάνει και ο σημερινός), σπουδαίοι λογοτέχνες όπως  ο Τάκης Δόξας, ο Τάκης Δημόπουλος, η Φανή Παπαγεωργίου, ο Διονύσιος Κορκολόπουλος, ο Θόδωρος Ξύδης, πολιτικοί όπως ο Νάκης Αυγερινός, ο Νίκος Κοντογιαννόπουλος, Δήμαρχοι όπως ο Αντώνιος Μπελούσης, Πρόεδροι της Φιλαρμονικής «Απόλλων» όπως ο  Γεώργιος Παπασχινάς, ανώτατοι Δικαστικοί και λοιποί  ανώτατοι κρατικοί αξιωματούχοι, εργοστασιάρχες όπως ο Βασίλης Καραβασίλης, ο Μένης Νταϊρόπουλος, εκδότες όπως ο Λεωνίδας Βαρουξής (ο πρεσβύτερος) και πλήθος άλλοι.

 Αυτή λοιπόν η καλοκαιρινή ώσμωση και ο καλώς εννοούμενος συγχρωτισμός, ανέβασε κατακόρυφα και το μορφωτικό-πνευματικό επίπεδο του απλού λαού της Δίβρης. Βλέπουμε σε φωτογραφίες της προπολεμικής «μπελ επόκ» περιόδου  να ανεβαίνουν σε ένα ιστορικό τόπο μέσα στο δάσος (που πρόσφατα εμείς, μαζί με την Δασική υπηρεσία αναβιώσαμε σε πρότυπο τόπο αναψυχής)    κοπέλες Πυργιωτοπούλες μαζί με Διβριωτοπούλες 

τα καλοκαίρια και να παίζουν μουσική, με βιολί, μαντολίνο και κιθάρα και άλλες να ζωγραφίζουν… Αλλά ανέβηκε και το λεγόμενο «κοσμικό» επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, με αποκορύφωμα (για να χαριτολογήσουμε λίγο)  αυτό που έλεγαν με θαυμασμό   κάποιες αριστοκράτισσες  Αμαλιαδίτισσες κυρίες:

«-Ξέρετε, εμείς πηγαίναμε να ράψουμε τις τουαλέτες μας στην Πάτρα, όχι για την Αμαλιάδα αλλά να τις φορέσουμε τα καλοκαίρια στις Δεξιώσεις στη Δίβρη»(!!!)…

Και άφησα για το τέλος να ακούσετε ένα πολύ μικρό απόσπασμα από δημοσίευμα- λογοτεχνικό αριστούργημα σε μια από τις πολλές  εφημερίδες

 των αρχών του 20 αι. και του μεσοπολέμου (όπως «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» Πατρών, «ΠΑΤΡΙΣ» και «ΑΥΓΉ» Πύργου, «ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟΣ» και «ΑΙΩΝ» Πατρών, «ΣΚΡΙΠ» και «ΕΜΠΡΟΣ» Αθηνών κ.ά) που έγραφαν ύμνους από λογοτέχνες τοπικούς ανταποκριτές, με διθυραμβικά δημοσιεύματα για τη Δίβρη και την περιγραφείσα αρμονική σύνδεση με τους ανθρώπους της πεδινής Ηλείας.

Ο κείμενο που θα ακούσετε δημοσιεύτηκε στο «ΝΕΟΛΟΓΟ» Πατρών στις 25 Ιουλίου του 1911, νυκτερινό οδοιπορικό υπό το σεληνόφως  «δι αμαξιτής οδού», εννοώντας βέβαια με άμαξες μόνιππα που κάλυπταν την απόσταση σε 12 ώρες!!...

…………………………………………………   

«Η ΔΙΒΡΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΘΕΡΟΣ

[Εντυπώσεις παρεπιδήμου]

Η Δίβρη, ενουμένη μετά του Πύργου δι' αμαξιτής οδού, απέχει δώδεκα ώρας αυτού. Συνήθως οι εκείσε μεταβαίνοντες ίνα παραθερίσωσι, αναχωρούν δι' αμάξης κατά την 10ην εσπερινήν ώραν απολαμβάνον τες την δρόσον της νυκτός.

Η κατά το μάλλον και ήττον μακρά απόστασις είνε μηδέν, απέναντι των γοητειών, ας παρέχει εις τον ταξειδεύοντα νύκτωρ ηεπενδεδυμένη με την νυκτερινήν αυτής μάγον αμφίεσιν, την οποίαν ποικίλλει αρμονικώτατα αφ' ενός μεν το μαρμαίρον στερέωμα του ουρανού και η νύμφη αυτού Σελήνη, ετέρωθεν δε τα δά ση με τα βαθυπράσινα πεύκα των, από τους κλάδους των οποίων ήρτηνται, δίκην κανδυλών, οι άγριοι καρποί των, αι ερείκαι, αι κομμαρέαι τας οποίας θωπεύει επιχαρίτως η δρόσος της νυκτός, και αίτινες επί τη ψαύσει αυτής ριγούν εξ ενθουσιασμού εκβάλλουσαι δάκρυα χαράς, μαρμαίροντας τους χειμάρους, τον Αλφειόν εν απόπτω, το περίπυστον δάσος της Φολόης, καθιστάμενα πάντα ταύτα ονειρώδη διά του φωτός του απαλού της Σελήνης.

Η Δίβρη κείται επί των κλιτύων της ελατοβριθούς και πρινοβριθούς οροσειράς του όρους Λαμπείου ή Αστερίωνος, αποκληθέντος ούτως ένεκα της απεψιλωμένης εκ φύσεως τεφράς κορυφής του ήτις αποδίδει λάμψιν κατά το λυκόφως: κατά τον επιφανή δε γεωλόγον κ. Νέγρην το Λάμπειον απετέλει άλλοτε μέρος του αιωνοβίου και χιονοβριθούς εσαεί Ωλένου, αποσπασθέν αυτού συνεπεία καθιζήσεως.

Αποτελείται δ' αύτη εξ 7 συνοικιών (μαχαλάδων) των Περδικαράδων, Κρουστάδων, Καρυανάδων, Λαγκάδας, Λαζαράδων, Πέρα Μαχαλά και Βασιλέων, παρουσιάζουσα εις τον επισκέπτην λίαν ευάρευστον θέαμα. Οι πλούσιοι εις βλάστησιν κήποι της μας υπομιμνήσκουν τους κρεμαστούς κήπους της Σεμιράμιδος.

Επιτυχώς η Δίβρη λόγω του εξόχου κλίματός της, των κύκλω δασών της, της ωραίας χλόης της, των υδάτων της των ποσίμων και των διαρρεόντων αυτήν χειμάρρων, οίτινες διά των μορμισμών των εν καιρώ νυκτός νανουρίζουν ηδέως τους κατοίκους της ευτυχούς κωμοπόλεως, δύναται να παραβληθή προς την Ελβετίαν. Αλλά και κρήναι περίκομψοι δαπάναις φιλοπόλιδων τέκνων της Δίβρης έχουσιν ανεγερθή, ως η του εν Πύργω μεγαλεμπόρου κ. Ανδρ. Σωτηροπούλου επί του κρασπέδου του όρους της Φολόης, του αειμνήστου Δανίκα εν Λαζαράδες, και άλλαι δημοτική πρωτοβουλία, παρέχουσαι ύδωρ εύπεπτον και ψυχρόν, αρδεύουσαι άμα μεγάλας εκτάσεις.

Λόγω των ανωτέρω προσόντων, άτινα απηριθμήσαμεν, πετώντι καλάμω, δέχεται εν τοις λίαν φιλοξένοις κόλποις της η Δίβρη εκατοντάδας ξένων. Ιδία δ' εφέτος παραθερίζουν εν αυτή πλείσται και επίλεκτοι οικογένειαι εκ Πατρών, Πύργου, Αμαλιάδος και άλλων μερών, προξενούσαι καθ' εκάστην εσπέραν, διά της αθρόας εξόδου των, ωραίον θέαμα, και καταλήγουσαι μετά ανά τα διάφορα ονειρώδη τοπία περίπατον εις τα 2 κομψότατα καφενεία των κ. κ. Πορετσάνου και Φαρτσία.

Αναφέρω προχείρως τινάς οικογενείας, των κ. κ. Στεφανοπούλου δημάρχου Λετρίνων, Καρανικολού, ΙΙαπακωνσταντοπούλου, Βαβάλη, Σωτηροπούλου, Β. Αναστοπούλου, Ιω. Αναστοπούλου, Δασιού, Σταυροπούλου, Αλμπανοπούλου, Ρηγοπούλου, Σιμιτζοπούλου, Παπαδημητρίου, Αγγελοπούλου, Γιαννοπούλου, των λοιπών διαφευγουσών μοι την μνήμην ταύτην την στιγμήν.

Τα καταστήματα των ευπορωτάτων κ. κ. αδελφών Σωτηροπούλων και Τσεργιώνη υπερέχουσιν εν πολλοίς των του Πύργου, των τροφίμων πωλουμένων ενταύθα εις ελάσσονα τιμήν καίτοι καλλιτέρων εις ποιότητα. Οι οίνοι της είναι εκλεκτότατοι, εν οις πρωτεύουν του προύχοντος κ. Παναγ. Φιλιπποπούλου, αληθείς αμβροσίαι.

Αν οι προοδευτικοί και παροιμιωδώς φιλόξενοι Διβριώται προέβαινον εις κατασκευήν ενός ξενοδοχείου ευπροσώπου, θα εδέχοντο ξένους εις ασυγκρίτως μείζονα αριθμόν. Άπαντες οι ξένοι απερχόμενοι εντεύθεν διά τας εστίας των, πλήρεις υγιείας, αποκομίζουσιν τας καλλιτέρας των εντυπώσεων, διαφημίζοντες το εξαίρετον κλίμα της γοήσσης Δίβρης. 

ΔΙΒΡΗ 25 Ιουλίου 1911. "ΝΕΟΛΟΓΟΣ"  Πατρών  Παρεπίδημος».