Διάλεξη στο "ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ" στην Ηλεία: "Η ιστορία του αντιπυρηνικού κινήματος και ο ειρηνιστής γιατρός Γρηγόρης Λαμπράκης"

Η ιστορία του αντιπυρηνικού κινήματος και ο ειρηνιστής γιατρός Γρηγόρης Λαμπράκης

Ομιλία στο φιλόξενο Κτήμα Μερκούρη, 

στο Κορακοχώρι Ηλείας(23-10-2016)

 

Με τον ιδιοκτήτη του κτήματος Μερκούρη κο Χρίστο Κανελακόπουλο κατά τη συζήτηση με το κοινό

Το εκλεκτό κοινό συμμετέχει στη συζήτηση

ΜΝΗΜΗ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΣΤΟ "ΚΤΗΜΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ" 

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ  Χρίστου Κανελλακόπουλου

Φίλες και Φίλοι,

Το Κτήμα Μερκούρη σας καλωσορίζει σε μια ανοιχτή συνάντηση που ενώνει σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας με κάποια από τα μεγάλα ζητούμενα της εποχής μας τα οποία ξεπερνούν τα δικά μας σύνορα αλλά που μαζί αφορούν θέματα ζωτικής σημασίας για μας τους ίδιους, την κοινωνία μας,  αλλά και τον πλανήτη μας.

Ήμουνα δεκαεξάχρονος μαθητής του γυμνασίου την άνοιξη εκείνη του 1963 και δεν ξεχνώ την τραγική είδηση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη και τα θλιβερά γεγονότα που την ακολούθησαν. 

Το φιλμ Ζ. (που σήμαινε ζει) του Κώστα Γαβρά, βασισμένο στο κείμενο του βιβλίου του Βασίλη Βασιλικού με την έξοχη μουσική του Μ. Θεοδωράκη και την εξαίρετη ερμηνεία του Υβ Μοντάν και της Ειρήνης Παππά, θα ζωντανέψει κάποια χρόνια μετά τη μεγάλη θυσία του στην παγκόσμια υπόθεση της ειρήνης, αποκαλύπτοντας πλατιά τους μηχανισμούς που κινεί το παρακράτος σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. 

Σήμερα 63 χρόνια αργότερα, σε έναν ανύποπτο ίσως χρόνο, είμαστε όλοι εδώ για να ακούσουμε την κ. Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου μια εκλεκτή επιστήμονα και λογοτέχνη με πολύ ενεργή δράση η οποία ως πρόεδρος της   "Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας Προστασίας Περιβάλλοντος και κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής Απειλής" είναι ενεργό στέλεχος του παγκόσμιου κινήματος Ειρήνης, προσωπικότητα με μια πλούσια συγγραφική, λογοτεχνική προσφορά στα ελληνικά γράμματα. 

  Είμαι βέβαιος ότι θα ακούσουμε από τα χείλη της σημαντικά πράγματα για τον συνάδελφο της Γρηγόρη Λαμπράκη καθώς και για τους σημερινούς αγώνες του Παγκόσμιου Αντιπυρηνικού Κινήματος.

Να προσθέσω μόνο ότι η κ. Αρβανίτη είναι σύζυγος και σύντροφος του επίσης γιατρού Σωτήρη Σωτηρόπουλου τον οποίο επίσης καλωσορίζουμε, που ως πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης και εκδότης του ιστορικού, λαογραφικού περιοδικού “Δίβρη” συνέβαλλε και εξακολουθεί άοκνα να συμβάλλει με την ερευνά του και την ενεργό δράση του στην ανάδειξη της ιστορίας και των δυνατοτήτων της ιστορικής αυτής ακριτικής πόλης της Ηλείας. 

Διερωτώμαι πως η κ. Αρβανίτη κατάφερε κοντά σε όλα τα άλλα να έχει δημιουργήσει και μια μεγάλη πολύ όμορφη οικογένεια.

Κυρία Αρβανίτη δεν θα πω κάτι παραπάνω.

Όλοι εδώ ανυπομονούμε να σας ακούσουμε.

Ακολούθησε η φιλική συζήτηση στη λιακάδα με ένα ποτήρι εξαιρετικό κρασί και μεζέδες

Διάλεξη της κ. Μαρίας Αρβανίτη – Σωτηροπούλου με θέμα:

«Η Ιστορία του Αντιπυρηνικού Κινήματος

και ο ειρηνιστής γιατρός Γρηγόρης Λαμπράκης».

Η ιστορία του Αντιπυρηνικού Κινήματος στην Ελλάδα είναι κυριολεκτικά γραμμένη με αίμα, αλλά ελάχιστοι το γνωρίζουν. 

Νίκος Νικηφορίδης

Ξεκινά με την εκτέλεση του Νίκου Νικηφορίδη στις 5 Μαρτίου του 1951 ο οποίος καταδικάστηκε από το έκτακτο Στρατοδικείο Θεσ/νικης (ο μόνος σε θάνατο από τους 14 αγωνιστές) για το έγκλημα «της απόπειρας διάδοσης ανατρεπτικών ιδεών» επειδή συγκέντρωνε υπογραφές υποστήριξης στην «Έκκληση της Στοκχόλμης» για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων.

 Η έκκληση αυτή είχε συνταχθεί στη διεθνή διάσκεψη ειρήνης του Μαρτίου 1950, που είχε συγκληθεί με πρωτοβουλία του  Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης (πρόεδρος του οποίου ήταν ο Γάλλος νομπελίστας φυσικός Φρ. Ζολιό-Κουρί). Στην Ελλάδα η επιτροπή που είχε συγκροτηθεί για τη συλλογή των υπογραφών είχε επικεφαλής τον ποιητή Κώστα Βάρναλη και τον πρώην μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ (έναν από τους δύο μητροπολίτες -ο δεύτερος ήταν ο Ηλείας Αντώνιος- που είχαν συμμετάσχει στο ΕΑΜ στη διάρκεια της Κατοχής).

Τα 14 μέλη του ΚΚΕ (ο Νίκος Νικηφορίδης, 5 μαθητές σαν διακινητές και 9 Θεσσαλονικείς) οι οποίοι υπέγραψαν οδηγήθηκαν στο δικαστήριο, ενώ ένας επιπλέον συλληφθείς ο Μιχάλης Βουτυράς είχε υποκύψει στα τραύματά του κατά τη διάρκεια βασανιστηρίων κατά την ανάκριση, όπου αρχιβασανιστής όλων ήταν ο μετέπειτα διάσημος χουντικός Δημήτρης Ιωαννίδης.

    Αμέσως μετά την καταδίκη των αγωνιστών της ειρήνης εκδηλώθηκε ένα διεθνές κύμα συμπαράστασης. Χιλιάδες τηλεγραφήματα στάλθηκαν προς την ελληνική κυβέρνηση με αίτημα να μην εκτελεστούν οι επιβληθείσες ποινές. Ανάμεσά τους ξεχώριζαν αυτά των βραβευμένων με Νόμπελ Α. Αϊνστάιν και Πιέρ και Μαρί Κιουρί. Παρά τις διαβεβαιώσεις τόσο του πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου όσο και της βασίλισσας Φρειδερίκη ότι θα δινόταν χάρη ο Ν. Νικηφορίδης εκτελέστηκε στις φυλακές του Γεντί Κουλέ στη Θεσσαλονίκη, σε ηλικία μόλις είκοσι τριών ετών. 

Ο πρωτομάρτυρας του αντιπυρηνικού κινήματος δεν πρέπει να παραπονιέται για τη λήθη που τον σκεπάζει, αφού και ο Γρηγόρης Λαμπράκης έγινε ευρύτερα γνωστός μόνο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όταν αιτήματα του προδικτατορικού κινήματος της ειρήνης, όπως η απομάκρυνση των ξένων βάσεων, η δημιουργία απύραυλης Βαλκανικής, έγιναν επίσημη πολιτική της Ελλάδας. Τα προηγούμενα χρόνια με αιχμή την Χούντα, όποιος μιλούσε για Λαμπράκη χαρακτηριζόταν κουμουνιστής και συχνά κινδύνευε, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν ακόμη και τα ιατρικά του συγγράμματα, όπως διαπίστωσα  το 1988, όταν η Εταιρεία μας (που η διεθνής της International Physicians for the prevention of Nuclear War IPPNW τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης το 1985), για να τιμήσει τα 25 χρόνια από τον θάνατό του, μου ανέθεσε να γράψω τη μελέτη "Γρ. Λαμπράκης, ο πρωτοπόρος ειρηνιστής γιατρός" με βασικό στόχο να περισωθεί το ιατρικό του έργο και να προβληθεί παγκόσμια η αγωνιστική του δράση.

Ακόμη και τότε υπήρχαν συνάδελφοι φοβισμένοι με το αντικείμενο της μελέτης, αν και ήδη ο Χρήστος Σαρτζετάκης ακριβώς λόγω του ρόλου του, στην υπόθεση Λαμπράκη ήταν πρόεδρος της ελληνικής Δημοκρατίας.

Αν και σήμερα ο Λαμπράκης αναγνωρίζεται παγκόσμια σαν μάρτυρας της Ειρήνης,ελάχιστοι νέοι γνωρίζουν την πραγματική του ιστορία σε αντίθεση με την εποχή που γυρίστηκε το Ζ. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης, τιμώντας τον για τους αγώνες του, του απένειμε μετά θάνατον το «Χρυσό Μετάλλιο της Ειρήνης» και καθιέρωσε «Μετάλλιο Γρ. Λαμπράκη» με την ανάγλυφη προτομή του, που απονέμεται σε εξαιρετικούς αγώνες για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία.

το μνημειο Λαμπράκη στη γενέτειρά του Κερασίτσα

Σήμερα, σε κάθε πόλη και χωριό έχει κάποιο δρόμο ή πλατεία με τ' όνομά του και όλες οι πολιτικές παρατάξεις διεκδικούν μια θέση κάτω από τα οράματά του. Παραδόξως και παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις μας σε αριστερότερες κυβερνήσεις,  η Βουλή τίμησε το Λαμπράκη για πρώτη φορά στις 18 Ιουνίου 2013 επί κυβερνήσεως  ΝΔ, αφού κατά τις εκλογές της 6  Μαίου 2012 η ΝΔ είχε συμπεριλάβει το γιο του Θεόδωρο στα ψηφοδέλτια επικρατείας. Φοβάμαι ακόμη ότι τα νέα παιδιά γνωρίζουν για το Λαμπράκη, όσα και για τον Καραϊσκάκη, που μια τηλεοπτική δημοσκόπηση ακριβώς μπροστά στο μνημείο του στο Ν. Φάληρο ανέδειξε ότι η πλειοψηφία δεν ξέρει τίποτε πέρα από το όνομα του γηπέδου. Γιαυτό και θεωρώ εξαιρετικά σημαντική την πρωτοβουλία που ανέλαβε σήμερα το Κτήμα Μερκούρη και την πρόσκληση, που απηύθυνε κυρίως στους νέους.

Ο Γρ. Λαμπράκη, παραμένει σύμβολο για όλους τους ειρηνιστές, αλλά ιδιαίτερα για μας, τους γιατρούς, όχι μόνο με τον μαρτυρικό του θάνατο (ο Λαμπράκης είχε επίγνωση του κινδύνου, όταν έμπαινε μπροστά στις πορείες Ειρήνης, στην Αγγλία, τον Μαραθώνα ή όταν πέρασε το οδόστρωμα για να διαπραγματευθεί την αναίμακτη έξοδο των άλλων ειρηνιστών κείνο το τελευταίο βράδυ στη Θεσσαλονίκη) αλλά και με την ολοκληρωμένη ζωή του (αφού δεν ήταν ο αποτυχημένος γιατρός, που καταπιάστηκε με τα κοινά για να καλύψει κάποιες του φιλοδοξίες, αλλά αντίθετα ο πρωταθλητής, ο βαλκανιονίκης σε όλους τους τομείς, επιστήμη, αθλητισμό, πολιτική διορατικότητα).

«Γράφω τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής μου, γεγονότα άτινα έσχον αμέσως ή εμμέσως επίδρασιν επί της ζωής και του χαρακτήρος μου. Χαρισμένο στα γηρατειά μου, για ενθύμιον».

Έτσι ξεκινά τα ημερολόγιά του, που άρχισε να γράφει «από 27^ης Δεκεμβρίου 1936» ο ήδη φοιτητής της Ιατρικής και Βαλκανιονίκης Γρηγόρης Λαμπράκης. Κι είναι τραγικό πως τούτο το πολύτιμο υλικό δεν χρησίμευσε σα θυμητάρι στα γηρατειά του, που δεν πρόλαβαν να‘ρθούν, μα σαν ευλαβικό μελέτημα στα νιάτα που δεν πρόλαβε να φέρει με τα χέρια του στο φως.

Γεννήθηκε στην Κερασίτσα της Αρκαδίας στις 3 Απρίλη 1912.Στην Κερασίτσα η ζωή κυλά με τη σκληρότητα των ορεινών όγκων που την περιβάλλουν κι αναγκάζουν τους ανθρώπους να υπομένουν και να ελπίζουν την άνοιξη που πάντα έρχεται μετά κάθε βαρυχειμωνιά.

Η οικογένειά του, με πολλά παιδιά και λίγους πόρους, του προσφέρει τον πρώτο στίβο της εξάσκησης των φυσικών του ικανοτήτων, την αντοχή κι επιμονή, την ευαισθησία και τον ανθρωπισμό, την πικρή γεύση της κοινωνικής αδικίας και την πεποίθηση για το καλύτερο αύριο μέσ' από θαρραλέους κι επίμονους αγώνες. Ο πατέρας του, Γεώργιος Λαμπράκης, απέκτησε συνολικά δεκατέσσερα παιδιά από δύο γάμους. Απ' αυτά τα πιο πολλά κορίτσια, «γραμμάτια προς εξόφλησιν» σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής, πράγμα που αναγκάζει ένα από τους γιούς να ξενιτευτεί στην Αμερική. Στο χωριό ο πατέρας ήταν άνθρωπος για όλες τις δουλειές: και γεωργός και ξυλουργός και μικρομαγαζάτορας.

Ο Γρηγόρης περνά την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην επαρχία, πάντα αριστεύοντας. Μετά το απολυτήριο του Γυμνασίου γράφεται, το 1931, στην «Εμπορική και Λογιστική Σχολή Παναγιωτοπούλου» στον Πειραιά, υπακούοντας στην πατρική επιθυμία, που τον ήθελε βοηθό στο σπίτι και μελλοντικό στήριγμα του οικογενειακού τους μαγαζιού. 

Ο μεγαλύτερος ετεροθαλής αδελφός του, ο Θόδωρος, ήταν κιόλας γιατρός στον Πειραιά, στήριγμα και βοηθός για όσους τολμούσαν να πετάξουν, μα οριστικά χαμένος για τα χωράφια και τα σπίτια ενός χωριάτικου νοικοκυριού.

Ο Γρηγόρης αρχικά πειθαρχεί στο οικογενειακό πρόγραμμα. Τελειώνει τη σχολή και μάταια προσπαθεί να ενθουσιαστεί με τα πατρικά όνειρα. «Ο πατέρας μου, γράφει, ήτο χαρούμενος διότι θα είχε ένα διαβασμένο για εμπόριο διάδοχο». Όμως τούτη η ζωή δεν τον γεμίζει, εκείνον που γεννήθηκε για τα ψηλά.

«Δεν είχα αποκρυσταλλώσει καμιάν απόφαση», γράφει στη ημερολόγιό του. «Τέλειωσα την Εμπορική, Ιούνιος 1932. Μία μέρα των αρχών Ιουλίου έφευγα για το χωριό με τη χαρά ότι θα ήτο δυνατόν στις λίγες δουλείες του μαγαζιού μας να βαστίξω λογιστικά βιβλία... Έφθασα με χαρές και αντάρες στο χωριό... Τί ενθουσιασμό που είχα... Ασυναισθήτως όμως παρατηρούσα ότι ο ενθουσιασμός μου, άθελα, εξητμίζετο... Η σκέψις μου εστρέφετο πλέον προς τον Πειραιά... Ο πατέρας μου με έβλεπε σοβαρό από βαριές σκέψεις, έβλεπε πως δεν είμαι περίπου παιδί σαν τ' άλλα τα παιδιά κι επόναε η ψυχή του. Έπλεκε σκόρδα στην αποθήκη απ' έξω από την πόρτα που κοιτά κατά την εκκλησία. Ήταν πρωί του 1932 μιας καλοκαιρινής ημέρας όταν μετά από μεγάλην σκέψιν μου είπε τα εξής ο πατέρας με μεγάλη συγκίνηση και πόνο.

- Παιδί μου, λυπάμαι να σε βάλω στις λάσπες...

Ε, αυτό ήταν όλο. Αυτό ήταν ο σπινθήρ που άναψε τη λαμπάδα της μανίας μου για να προχωρήσω στο σκοτάδι της επιτυχίας και να υπερπηδήσω τόσα και τόσα εμπόδια που κατόπιν συνάντησα για να σπουδάσω. Ευχαριστώ τον πατέρα για την φράσιν του αυτή. Χωρίς να μου το έλεγε αυτό, εγώ ποτέ δε θα τολμούσα να του έλεγα πως θέλω να γίνω γιατρός και να φύγω από το χωριό, τη γεωργία. Εσκεπτόμουν, τι θα γίνει το σπίτι, αν θα φύγω κι εγώ και επονούσε η ψυχή μου, αλλά και ήθελα να γίνω γιατρός. Ήθελα ολάκερο το καρβέλι αλλά και το σκύλο χορτάτο. Και το σπίτι με Γρηγόρη και τον Πειραιά με Γρηγόρη...

Ευτυχώς ο Θόδωρος σαν από μηχανής θεός δίνει τη λύση. Έγραφε: «Και εάν Πατέρα τον αναλάβω εγώ το Γρηγόρη να το σπουδάσω, δε μου λες, πως θα μπορέσεις να γυροφέρνεις στα γηρατειά σου;... Αν όμως επιμένεις να τον σπουδάσεις, ευχαρίστως, χωρίς να πληρώσεις μια πεντάρα κι ας πεθάνω εγώ στη ψάθα ».

Η μάνα έδειξε την ανακούφισή της μετά τη λύση του δράματος.

«- Την ευχή μου παιδάκι μου, έκανε η μητέρα. Να σε φωτίσει ο Θεός να γίνεις ένας καλός άνθρωπος να γλιτώσεις από τούτη δω την τυραννία». 

Ο πατέρας εξακολουθούσε να παραπαίει. «Ήταν μισοευχαριστημένος», όπως γράφει κι ο ίδιος ο Γρηγόρης, «αμφιρροπούσε».

«- Πήγαινε στο καλό παιδί μου. Κοίτα να γίνεις ένας καλός άνθρωπος. Εγώ, με τα κορίτσια, εν όσον δύναμαι θα γυροφέρνω τα χτηματάκια μου και κατόπιν έχει ο Θεός. Τις πιο πολλές φορές αυτά μούλεγε. Λίγες όμως καφτερές φορές μου έλεγε μ' ένα κίτρινο πρόσωπο πικραμένου πατέρα.

- Τόσο βιός και θαρθούνε, ρε Γληγόρη, να το γλεντήσουνε οι σώγαμπροι.

Τα φοιτητικά του χρόνια μέσα στο κλίμα της δικτατορίας του Μεταξά σημαδεύονται απ' τις αθλητικές του επιτυχίες. Φαίνεται αφοσιωμένος στα μαθήματα και το στίβο. Η 4^ηΑυ­γούστου δεν επέτρεπε στους νέους άλλες πρωτοβουλίες και πάσχιζε να τους οργανώσει στη φασιστική νεολαία ΕΟΝ, που όμως συντρίφτηκε κάτω από το βάρος των ανομιών της. Κακέκτυπά τους οι «ελπιδοφόροι» της δεκαετίας του 60 θα στελεχώσουν το παρακράτος που τελικά θα σκοτώσει το Λαμπράκη.

Ένας υπεραθλητής, στην κυριολεξία,  ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης, αφού στα έξι χρόνια, που έμεινε στους αθλητικούς στίβους ως ενεργός αθλητής. κέρδισε 12 πρώτες Βαλκανικές νίκες, πήρε 10 φορές τον τίτλο του Πανελληνιονίκη και έλαβε μέρος στην Ολυμπιάδα του 1936, στο Βερολίνο και στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς αγώνες του 1937 στο Παρίσι.

 Όμως ο αθλητισμός δεν ήταν αυτοσκοπός για το Λαμπράκη. Τον έβλεπε σαν μέσο της παγκόσμιας συναδέλφωσης.

Έλεγε το 1961 : «Ας ξοδέψουμε λιγότερα για τον πόλεμο και περισσότερα για το στίβο. Άλλωστε σήμερα Έλληνες, Τούρκοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι Γιουγκοσλάβοι κι Αλβανοί έχουν ξεχάσει ότι γνωρίστηκαν κάποτε στα χαρακώματα με το όπλο στο χέρι. Σήμερα αγωνίζονται ποιος θα τρέξει γρηγορότερα και ποιος θα ρίξει μακρύτερα το δίσκο. Αύριο αυτή η φιλία θα στεριώσει». Και τον Οκτώβρη του 1960, τόσα χρόνια πριν δημιουργηθούν οι επιτροπές φιλίας μεταξύ των δύο λαών, έλεγε προφητι­κά : «... Όσο για τις στενές φιλικές σχέσεις που δημιουργούν οι αγώνες σας λεω το εξής. Ήμουν πολύ φίλος με τον Τούρκο Τεφίκ (άλμα τριπλούν), που σήμερα είναι ανώτερος αξιωματικός του ναυτικού» - Εμείς θάμαστε πάντα φίλοι μούλεγε. Κι ας σκοτώνονται οι πατεράδες μας.

Ο Λαμπράκης είχε να επιδείξει και μεγάλο, και σημαντικό επιστημονικό έργο, που και μόνο γι' αυτό θα αρκούσε να χαραχθεί στη μνήμη των συναδέλφων του.

Στις βιογραφίες του αναφέρονται πάνω από 40 επιστημονικές του εργασίες. Όμως και μόνο η πρωτοποριακή «Ενδοκρινολογία» του θα αρκούσε να τον καταξιώσει σαν επιστήμονα. Γιατί ο Γρ. Λαμπράκης είναι από τους προδρόμους της Ενδοκρινολογίας στη χώρα μας. Κατάφερε να γράψει επαρκέστατο σύγγραμμα Ενδοκρινολογίας μιαν ολόκληρη δεκαετία πριν αναγνωρισθεί η ειδικότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μόλις 38 χρόνων έγινε υφηγητής, σε μια εποχή που η Ιατρική ήταν κλειστή και οι υψηλές της θέσεις δυσπρόσιτες.

Αλλά και ασκώντας την Ιατρική, ο Λαμπράκης βάδιζε στα χνάρια του Ιπποκράτη και αποτελεί πρότυπο του γιατρού ειδικά για τις συνθήκες που διαμορφώθηκαν από τη σημερινή οικονομική κρίση. Από την Κατοχή κιόλας, στην Αθήνα πρωτοστατεί σε συλλαλητήρια και διαδηλώσεις, ιδρύει την «Ένωση Ελλήνων Αθλητών» που ασχολήθηκε με τη συνέχιση με όλους τους τρόπους της αθλητικής κίνησης και την περίθαλψη αθλητών και μη, για να μην πεθάνουν της πείνας.

Θυμίζουμε ότι η κλινική «Λευκός Σταυρός» τέθηκε εξ ολοκλήρου στη διάθεση των επιτροπών συσσιτίων για την επιβίωση του ελληνικού λαού από τη γενοκτονία που του επέβαλαν οι Γερμανοί με τον λιμό. Χάρη στον Λαμπράκη οργανώθηκε η υγειονομική περίθαλψη και παρακολούθηση των αθλουμένων και δεν είναι λίγες οι ζωές που κερδήθηκαν χάρη στις προσπάθειές του.

Τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια αγωνίστηκε για τους ίδιους στόχους, σαν μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΓΑΣ και αργότερα ίδρυσε έναν νέο υγειονομικό οργανισμό, το ΤΥΠΑ (Ταμείο Υγείας και Περίθαλψης Αθλητών) μιας κι ήταν ευαίσθητος στο δράμα των αθλητών που εγκαταλείπονται στην τύχη τους πριν καλά-καλά μαραθούν τα στέφανα της δόξας.

Στον εμφύλιο ο Γρ. Λαμπράκης, πιστός στον ιπποκρατικό του όρκο, δούλεψε νύχτα μέρα στο Νοσοκομείο «Έλενα», περιθάλποντας τους τραυματισμένους, αν και ήταν άρρωστος με ίκτερο. Με την υποχώρηση του ΕΛΑΣ βρέθηκε κατηγορούμενος για «αντεθνική δράση» (!) και φυλακίστηκε στου Γουδή. Τον Αύγουστο του 1949 ανοίγει στην Αθήνα την κλινική του (Πατησίων 50). Και εδώ συνεχίζει να δέχεται κάθε Τετάρτη χωρίς αμοιβή, ενώ συνεχίζει μια φορά τον μήνα να κατεβαίνει στην Τρίπολη, όπου στην κλινική του θείου του Κ. Τσουκόπουλου εξετάζει δωρεάν τους συμπατριώτες του. Ακόμη, όπως οι συναθλητές του αναφέρουν, ο Γρ. Λαμπράκης ποτέ δεν δεχόταν χρήματα από αθλητές.

Ο Λαμπράκης εξακολουθεί και παραμένει σύμβολο για όλους μας, αν και δεν ήταν ο μόνος μάρτυρας της Ειρήνης. Ο Λαμπράκης έγινε μύθος και όχι χάρη στην πετυχημένη ταινία του Γαβρά που τον έκανε γνωστό παγκόσμια. Ανήκε στην πρωτοπορία και παραμένει επίκαιρος. Είχε συνειδητοποιήσει την απλοχωριά της Αριστεράς και κατέβηκε στις εκλογές στον Πειραιά με την ΕΔΑ (με παράνομο το ΚΚΕ) για να  εισπράξει θλίψη όπως αποτυπώθηκε στο ημερολόγιό του (πριμοδοτήθηκε ο Αντ. Μπριλλάκης και τ’ αποτελέσματα έφεραν πρώτο το Μπριλλάκη με 14.618 ψήφους και δεύτερο το Λαμπράκη με καταπιεσμένους, τους πολιτικούς εξόριστους, τους (από τότε) πλημμυροπαθείς των φτωχομαχαλάδων του Πειραιά, αν και δεν παραδεχόταν την ισοπέδωση του «μόνο η εργατιά είναι καλή», αλλά προπαγάνδιζε την αξία της μόρφωσης, το κύρος της επιστήμης.

Εκείνος από τότε βροντοφώναζε για τη βαλκανική φιλία και την ανάγκη ελληνοτουρκικής συνύπαρξης, μιλούσε για την ευθύνη των επιστημόνων μπροστά στον πυρηνικό όλεθρο, σε μιαν εποχή που η εξουσία ήθελε τους επιστήμονες απολιτικούς «αφιερωμένους εις το έργον τους», άρα πειθήνια όργανά της.

Ο Λαμπράκης είχε επίγνωση του κινδύνου, όταν έμπαινε μπροστά στις πορείες Ειρήνης, στην Αγγλία, το Μαραθώνα ή όταν πέρασε το οδόστρωμα για να διαπραγματευθεί την αναίμακτη έξοδο των άλλων ειρηνιστών κείνο το τελευταίο βράδυ στη Θεσσαλονίκη. Δεν έμπαινε μπροστά για να τον πάρουν οι τηλεοπτικές κάμερες, επειδή ήταν ο βουλευτής. Χρησιμοποιούσε τη βουλευτική του ιδιότητα για ν’ ανοίγει δρόμο στους προοδευτικούς ανέμους. Και τους άνοιξε, κι ακολούθησε ο «χρυσούς αιώνας» των αντιπολεμικών διαδηλώσεων, η διεκδίκηση της λευτεριάς και της Δημοκρατίας, η αφύπνιση των νέων, οι Λαμπράκηδες, το τράνταγμα απ’ τα θεμέλια του συντηρητικού κράτους του Παλατιού και της Δεξιάς. Η οργισμένη ερώτηση του Καραμανλή «Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτό τον τόπο;» δεν ήταν παρά η αφετηρία των εξελίξεων. Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν η θρυαλλίδα της λαϊκής εξέγερσης. Η δολοφονία του Λαμπράκη πυροδότησε μια σειρά από ε­ξελίξεις που κατέληξαν στη δικτατορία των συνταγματαρχών.

Όμως για μας, τους συναδέλφους του, για κάθε αθλητή, για κάθε ειρηνιστή, για κάθε αγωνιστή της δημοκρατίας, για ό­σους μελέτησαν την τόσο γεμάτη ζωή του ο Λαμπράκης ήταν αξιοθαύμαστος άσχετα από το γεγονός του θανάτου του. Ή­ταν ο γιατρός, ο ερευνητής, ο αθλητής, ο ειρηνιστής που όλοι θα θέλαμε να του μοιάσουμε. 

Άσχετα με το χέρι της μοίρας που του προκαθόριζε την α­θανασία μες απ' το θάνατό του, εμείς ζηλεύουμε τη μεστή και γεμάτη προσφορά ζωή, το έργο που άφησε πίσω του. Γιατί πιστεύουμε πως το αύριο επιτακτικά μας καλεί σε νέους αγώνες και μορφές σαν το Λαμπράκη φω­τίζουν το δρόμο μας και μας εμψυχώνουν να μην εφησυχάζου­με, να μην αποθαρρυνόμαστε, να μην αποστρατευόμαστε κου­ρασμένοι απ' τις διαψεύσεις της ιστορικής πορείας, μα να υπε­ρασπιζόμαστε πάντα τις χιλιοειπωμένες και χιλιοπροδομένες ιδέες της ειρήνης, της δημοκρατίας, της λευτεριάς, και της κοινωνικής δικαιοσύνης, παγκόσμια.

Το Αντιπυρηνικό Κίνημα μετά τη δολοφονία του φούντωσε τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Παντού στον κόσμο οργανωνόντουσαν πορείες και πολύμορφες δράσεις, που συχνά κατέληγαν σε συλλήψεις και τραυματισμούς διαδηλωτών. Δημιουργούνται Οργανώσεις κατά των πυρηνικών με πρωτοπόρους επιστήμονες στο εξωτερικό, όπως το Ίδρυμα Bernard Russel, Pugwash, IPPNW, η Peaceboat (που μεταφέρει παγκόσμια το μήνυμα των Hibakusha) και στην Ελλάδα, άλλες με σαφώς αντιπυρηνικό χαρακτήρα και άλλες με ευρύτερα ειρηνιστικό όπως ο σύνδεσμος «Γρ Λαμπράκης», η ΕΕΔΥΕ, η ΚΕΑΔΕΑ, ΑΚΕ, ΠΕΑΚΒΑ, η ΠΑΚΑΒ, ΠΙΕΚΒΟ, ΕΓΑΚ η «Επιτροπή ειρήνης διανοουμένων καλλιτεχνών», πρωτοβουλίες κυβερνήσεων (όπως η πρωτοβουλία των 6) βουλευτών, δημάρχων όπως η Mayors for Peace, που μετά από πολύχρονους αγώνες έχουν σαν αποτέλεσμα στον ΟΗΕ τις Αντιπυρηνικές Συμφωνίες που ξεκίνησαν δειλά το 1968 με την πρώτη συμφωνία για τη μη διασπορά των πυρηνικών για να φθάσουν το 1995 στην ΝΡΤ και την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών το 1996. Δυστυχώς οι αντιπυρηνικές συμφωνίες για τις οποίες αγωνιστήκαμε χρησιμοποιήθηκαν από τις πυρηνικοκάτοχες χώρες σαν πρόφαση για τον πόλεμο στο Ιράκ και αργότερα σαν μέσο πίεσης σε χώρες όπως το Ιράν, την ώρα που  Ινδία και Πακιστάν απέκτησαν πυρηνικά όπλα αξιοποιώντας τα πυρηνικά τους εργοστάσια, ενώ το Ισραήλ παραμένει μόνιμα στο απυρόβλητο. 

Μετά την υπογραφή των αντιπυρηνικών συμφωνιών και την πραγματική μείωση των πυρηνικών κεφαλών παγκόσμια, πολλοί εφησύχασαν. Και όμως, πρόπερσι η Εταιρεία μας εξέδωσε επικαιροποιημένη μελέτη, στην οποία υπογραμμίζεται ότι ακόμη και ένας περιορισμένος πυρηνικός πόλεμος (Ινδία - Πακιστάν) θα προκαλούσε περιβαλλοντολογική αλλαγή, ικανή να προκαλέσει πυρηνικό λιμό με θύματα 2 δισ. ανθρώπους. 

Τα δυστυχήματα στο Τσέρνομπιλ και τη Φουκουσίμα, μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, απέδειξαν τόσο την έλλειψη κάθε ασφάλειας σε όλη την αλυσίδα της πυρηνικής τεχνολογίας, από την εξόρυξη μέχρι τα πυρηνικά απόβλητα, και τη στενή σχέση ανάμεσα στα πυρηνικά εργοστάσια και τα πυρηνικά και ραδιενεργά όπλα. Έτσι μετά το Τσερνόμπιλ οι περισσότερες αντιπυρηνικές οργανώσεις συνδέονται με το οικολογικό κίνημα και στοχεύουν και στην κατάργηση των πυρηνικών εργοστασίων, ενώ μετά τον πόλεμο του Κόλπου εμφανίζονται και τα όπλα Απεμπλουτισμένου Ουρανίου, τα οποία αναδεικνύουν μια νέα σχέση των όπλων με τα πυρηνικά εργοστάσια.

Ο Γρ. Λαμπράκης ήδη από το 1962 στην ομιλία του στο Συνέδριο Ειρήνης της Μόσχας ζητούσε «να τεθεί τέλος στις πυρηνικές δοκιμές, οι οποίες θα είναι ολέθριες για την υγεία του ανθρώπινου γένους» και κατέληγε στο επίκαιρο και σήμερα αίτημα για γενικό αφοπλισμό και τη δημιουργία αποπυρηνικοποιημένων ζωνών. Γιατί το όνειρο του Λαμπράκη «για να ζουν οι άνθρωποι χωρίς πολέμους και χωρίς φόβους» παραμένει και δικό μας όνειρο.

65 χρόνια μετά τη θυσία του Νίκου Νικηφορίδη πολλά άλλαξαν αλλά και πολλά μένουν ίδια. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων πετύχαμε την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών, το σταμάτημα της κούρσας των εξοπλισμών των τότε υπερδυνάμεων και τη μείωση των πυρηνικών όπλων στον πλανήτη  σε 16.000, καθώς και την όλο και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της σχέσης ανάμεσα στα πυρηνικά όπλα και τα πυρηνικά εργοστάσια.

Στην 1η Μαραθώνια Πορεία ειρήνης

Στο Ολντενμανστον με Γλέζο και Κύρκο

Δυστυχώς η δικαιοσύνη εξακολουθεί να υπηρετεί τα συμφέροντα των κρατούντων και το Διεθνές δίκαιο γίνεται πιόνι στα χέρια των ισχυρών. 

65 χρόνια μετά τη θυσία του Νίκου Νικηφορίδη και ακόμη μαζεύουμε υπογραφές (διαδικτυακά πλέον) και συνεχίζουμε ν’ αγωνιζόμαστε για την απαγόρευση των πυρηνικών στον κόσμο μας. Αυτή τη στιγμή εκτός από τις 5 χώρες που κατέχουν πυρηνικά όπλα (ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία, Κίνα, Ισραήλ) υπάρχουν 5 ακόμη κράτη  μέλη του ΝΑΤΟ (Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Ιταλία, και  Τουρκία) με πυρηνικά στο έδαφός τους. Στις ΗΠΑ ήδη κατασκευάζουν νέου τύπου πυρηνικά που θα συνενώνουν τα «πλεονεκτήματα» των παλιών σε «όλα σε ένα μέγεθος» και στη Ρωσία τα εκσυγχρονίζουν. Ακόμη και περιορισμένος πυρηνικός πόλεμος μπορεί να προκαλέσει λιμό με θύματα 2 δις ανθρώπους παγκόσμια. Στην Ελλάδα τα φυλασσόμενα σε Άραξο και Μαραθώνα πυρηνικά των ΗΠΑ ευτυχώς αποσύρθηκαν, αν και η Σούδα εξακολουθεί να αποτελεί ορμητήριο για σκάφη, που μεταφέρουν πυρηνικά όπλα.  Ο πόλεμος στη Συρία, η κρίση στην Ουκρανία, οι υπέρ της χρήσης πυρηνικών όπλων δηλώσεις πολιτικών όπως ο Τραμπ και η Τερέζα Μέι ξυπνούν τους χειρότερους εφιάλτες μας.

Κατά τις λίγες τελευταίες δεκαετίες έγιναν σημαντικά βήματα στη μείωση και απαγόρευση των χημικών, βιολογικών και  άλλων όπλων μαζικής καταστροφής, αν και ο ΟΗΕ παραμένει ανίσχυρος να εφαρμόσει τις ψηφισμένες απαγορεύσεις. Αντίθετα η παγκόσμια κοινότητα μέχρι σήμερα απέτυχε να  θεσπίσει την ειδική απαγόρευση των χειρότερων όπλων, των πυρηνικών.

 Γιαυτό και η Εταιρεία μας (IPPNW) με άλλες ΜΚΟ (PeaceBoat, ICAN, Mayors forPeace) προώθησε από το 2013 στον ΟΗΕ την πρόταση για πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών που βασίζεται στο ανθρωπιστικό δίκαιο «Ηumanitarian pledge». Για να στηρίξουμε τη νέα πρόταση για πυρηνικό αφοπλισμό απευθυνθήκαμε επανειλημμένα τόσο στο ΥΠΕΞ όσο και στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. 

Δυστυχώς αν και κατά την ιστορική επίσκεψη του «Πλοίου της ειρήνης» (13-5- 2015) τόσο ο πρόεδρος της Ελληνικής δημοκρατίας, όσο και -κατά την πανηγυρική συνεδρίαση της Βουλής- οι εκπρόσωποι όλων των κομμάτων -μπροστά στους Χιμπακούσα- δεσμεύτηκαν για την αταλάντευτη προσήλωσή τους στην καταδίκη των πυρηνικών όπλων και παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις μας στο ΥΠΕΞ η Ελλάδα έμπρακτα στον ΟΗΕ εξακολουθεί να ΜΗΝ υποστηρίζει το «Ηumanitarian pledge», που ήδη υπερψηφίστηκε από 127 κράτη μέλη.       

Τα πυρηνικά όπλα πρέπει επιτέλους να απαγορευθούν πλήρως. Η πυρηνική ενέργεια σε κάθε της μορφή, απειλεί την υγεία και τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών. Κάτι τέτοιο δε μπορεί να επιτρέψουμε να συνεχίζεται. Η ιστορία του Αντιπυρηνικού κινήματος μας επιτάσσει να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια με κάθε κόστος.